Nieuw interdisciplinair onderzoek nature-based solutions in steden

Dit artikel verscheen eerder op de website van de Universiteit Utrecht

Aanleg van wadi’s, groene daken, begroeiing van gevels en andere nature-based solutions bevorderen onder meer biodiversiteit en menselijk welzijn en voegen waarde toe aan onze stedelijke omgevingen. Toch blijken deze innovaties nog weinig prioriteit te krijgen in stedelijke ontwikkelingsplannen. Maar hoe komt dat?

In de paper “What’s behind the barriers?” onthullen Hade Dorst (Geowetenschappen), Helen Toxopeus (Utrecht University School of Economics), Hens Runhaar (Geowetenschappen) en collega’s de onderliggende oorzaken in verschillende landen en contexten. “Nature-based solutions (NBS) vormen een veelbelovende en innovatieve aanpak om de vele duurzaamheidsuitdagingen aan te gaan waarmee steden worden geconfronteerd, maar worden nog niet structureel opgenomen in stadsontwikkeling,” aldus Hade Dorst, eerste auteur van deze studie.

Meer aandacht voor onderliggende structurele oorzaken, zoals organisatiecultuur, financiële kaders of beleidskaders, kan de bredere toepassing van NBS vergemakkelijken

Een internationaal multidisciplinair onderzoeksteam, bestaande uit onderzoekers van Universiteit Utrecht, Wageningen University & Research, University of Toronto Scarborough en Monash University, heeft in kaart gebracht wat de barrières hiervoor zijn en welke structurele oorzaken daaraan ten grondslag liggen. In het kader van het Europese onderzoeksproject NATURVATION (geleid door prof. Harriet Bulkeley, verbonden aan Durham Universiteit en Utrecht Universiteit) hebben de onderzoekers in zes Europese landen (Nederland, Duitsland, Hongarije, Zweden, Engeland en Spanje) interviews afgenomen bij onder andere overheidsinstanties, stedelijke ontwikkelaars en de financiële sector, en documenten zoals beleidsplannen geanalyseerd. Hoewel in alle landen dezelfde barrières naar voren kwamen waren de onderliggende oorzaken vaak heel verschillend. “Het is dus van groot belang dat de verschillende contexten van de landen goed begrepen worden als we dit patroon structureel willen veranderen,” legt Dorst uit.

Belangrijkste barrières
Dorst schetst een voorbeeld ter verduidelijking van het probleem: “Wadi’s of groene daken hebben voordelen voor veel verschillende partijen betrokken bij stedelijke ontwikkeling, ze vangen bijvoorbeeld overtollig regenwater op en dragen bij aan biodiversiteit. De keerzijde hiervan is dat niemand zich direct verantwoordelijk voelt voor de realisatie hiervan. Ook is besluitvorming vaak complex vanwege gebrek aan een gedeelde ‘taal’ en verschillende tijdspaden per sector. Dat geldt voor elk land, blijkt uit ons onderzoek.”

“Als we daar dieper in duiken zien we hier in ieder land verschillende onderliggende oorzaken voor. In Spanje en Hongarije lijkt het namelijk te liggen aan hiërarchische en starre organisatiestructuren en gebrekkige communicatie tussen verschillende departementen, wat samenwerking in de weg staat. In Zweden en Nederland daarentegen lijkt het juist te liggen aan veel autonomie bij verschillende betrokken overheidsdepartementen op zowel nationaal als lokaal niveau en daarmee een gebrek aan integrale sturing.”

Dit is slechts één voorbeeld van een onderzochte barrière, in de studie zijn in totaal zeven belangrijke barrières geïdentificeerd en onderzocht:

• gebrek aan samenwerking en coördinatie;
• gebrek aan kennis bij stedelijke professionals;
• te weinig betrokkenheid van de private sector;
• onvoldoende beleidsontwikkeling en uitvoering;
• concurrentie om ruimte in de stad;
• onvoldoende publieke middelen/capaciteit;
• uitdagingen bij betrekken van burgers.

Dit onderzoek laat vooral zien hoe lastig het is om structurele patronen te doorbreken. Meer aandacht voor deze onderliggende structurele oorzaken, zoals organisatiecultuur, financiële kaders of beleidskaders, kan de bredere toepassing van NBS vergemakkelijken. Ook toont het aan hoe verschillende oorzaken onderling samenhangen. Om de barrières effectief te adresseren – en zo steden te vergroenen – moeten deze onderliggende factoren in samenhang aangepakt worden.

Beleidsadvies
“Omdat steden vaak niet de complete context van de barrières en onderliggende oorzaken in beeld hebben bij ontwikkelplannen blijft het lastig om NBS als standaard onderdeel te verweven in deze plannen. Interventies richten zich vaak op één aspect van de hele serie aan structurele oorzaken en hebben daardoor vaak niet het gewenste effect. Om overheden en stakeholders te helpen om een duurzame verandering te realiseren hebben we een beleidsadvies geschreven, waarin we handvatten bieden hoe de nationale context mee kan worden genomen om duurzaam te veranderen,” aldus Dorst.

NATURVATION
Dit paper komt voort uit het NATURVATION project. NATure-based URban innoVATION is een 4-jarig project waarbij 14 instellingen uit heel Europa betrokken zijn op het gebied van stedelijke ontwikkeling, geografie, innovatiestudies en economie. Het doel: het creëren een stapsgewijze verandering in hoe we NBS begrijpen en toepassen voor duurzame verstedelijking.

Artikel
Hade Dorst, Alexander van der Jagt, Helen Toxopeus, Laura Tozer, Rob Raven, Hens Runhaar, What’s behind the barriers? Uncovering structural conditions working against urban nature-based solutions, Landscape and Urban Planning, Volume 220, 2022, 104335, ISSN 0169-2046, https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2021.104335