Landschap als groene mal voor woningen

Het KAN platform, DuurzaamDoor en Vogelbescherming Nederland hebben een leertraject ontwikkeld voor klimaatadaptieve en natuurinclusieve gebiedsontwikkeling. Ontwikkelaars en architecten die werken aan drie verschillende natuurinclusieve projecten (in Enschede, Tilburg en Leusden/Achterveld) nemen hieraan deel.

Jip Louwe Kooijmans (Vogelbescherming) en Maike van Stiphout (DS Landschapsarchitecten) leiden de deelnemers rond bij verschillende referentieprojecten. Op dinsdag 7 september was de groep uit Leusden te gast in Achter ’t Holthuis in Twello waar Erik Molenaar en Bernhard Hogenslag, voormalig projectleider en planeconoom, uitleg gaven.

Leerpunten voor projectontwikkelaars en gemeenten

• Bepaal eerst de landschappelijk onderlegger en dan de mogelijke hoeveelheid woningen die daarbij past.
• Een robuuste groene structuur is bestand tegen kleine afwijkingen op de lange duur, zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit van het plan.
• Pas bestaande beplanting zoveel mogelijk in.
• De beheerfase start pas echt op het moment dat de ontwikkelaars en bouwers weggaan. Bedenk van tevoren goed hoe je het beheer voor je ziet.
• Werk met de natuur en niet tegen de natuur. Verschillende eikenlanen in het plan zijn inmiddels omgevormd naar gemengde lanen.

Achter ’t Holthuis is een ruime, groene nieuwbouwwijk aan de rand van Twello. De opzet van de wijk is gebaseerd op de oude landgoederen die je in de omgeving nog veel tegenkomt. De bestaande beplanting van het sportveldencomplex en kenmerkende bomen zijn zo veel mogelijk behouden gebleven.

Groen, gemengd en gelukkig
De ontwikkeling van Achter ’t Holthuis is gestart in 1998. De laatste woningen zijn opgeleverd in 2010. Met een lage dichtheid (circa 30wo/ha) en in een groene omgeving, tussen Apeldoorn en Deventer, is het de perfecte plek voor een rustige woonwijk. De gemeente was eigenaar van de grond. Financieel maakte de gemeente een bijzondere beslissing: uitgangspunt was een exploitatie die op nul uit mocht komen, dus er was geen sprake van afroming voor andere doelen in de gemeente, behalve het verplaatsen van de sportvelden. Dankzij het behouden van het bestaande tuincentrum/zorgcentrum en het binnen het plangebied verplaatsen van de scouting is het desondanks geen slaapwijk geworden.

Het landschapsplan is de gemeenschappelijke drager voor de wijk. Er was één ontwikkelaar en voor de vrije kavel woningen waren alleen de nokhoogte en baksteenkeur als randvoorwaarden meegegeven. Sociale huur, sociale koop en vrije sector woningen zijn bewust gemengd. Er is 30% sociale huur, 30% sociale koop en de rest is vrije sector. De doelgroepen zijn gemengd in straten en in appartementencomplexen.

Klimaatadaptief en natuurincluisef avant la lettre
Achter ’t Holthuis is gebouwd in een tijd dat klimaatadaptief en natuurinclusief werken nog in de kinderschoenen stond. Desondanks zijn er veel typische ‘goede voorbeelden’ te zien: de bestaande beplanting is zoveel mogelijk behouden en de toegevoegde beplanting is nagenoeg helemaal inheems. Tuinen worden gescheiden door robuuste hagen, die aan de voorzijde laag moeten blijven. Tussen de achterzijden van de tuinen bevindt zich een 15 meter brede strook met struweel, in plaats van een achterpad met schuttingen.

Er was een grote waterbergingsopgave voor het plangebied. Regenwater wordt bij elke woning afgekoppeld en moet op de eigen kavel worden opgelost. In de praktijk betekent dit dat de buizen reiken tot de greppel. Parkeerplaatsen voor bezoekers zijn uitgevoerd met halfbestrating en verdwijnen daarom naadloos in de brede groene berm. Hemelwater wordt niet afgevoerd op het riool maar geïnfiltreerd in talrijke greppels en wadi’s. Wanneer de wadi’s droogvallen zijn daar salamanders én kinderen te vinden.

De Schaker
We lopen ook door het iets later gerealiseerde ontwikkeling ‘De Schaker’ van Bouwfonds. Deze uitbreiding vond plaats in 2018. De greppels zijn kleiner en minder diep. Je ziet smallere hagen en bomen op gras, in plaats van het struweel van Achter ‘t Holthuis. Het geheel oogt steniger en minder natuurlijk. In De Schaker is het landschap beperkt tot de randen van de buurt, waar Achter ’t Holthuis helemaal doorspekt is met landschap. In de Schaker was hiervoor minder aanleiding, omdat het een weiland was dat bebouwd werd. Het resultaat is een meer doorsnee straatbeeld.

Buurtgevoel in nieuwe wijk
Vanaf het eerste begin zijn nieuwe bewoners betrokken bij het groene karakter van de wijk. In het lokale tuincentrum zijn drie schaduwtuinen als voorbeeld aangelegd: mens- en natuurvriendelijke tuinontwerpen die goed gedijen onder de bomen. Buurtbewoners voelen zich betrokken bij de wijk en bij elkaar. Buurtbewoner Arjan Klein meldt dat er maar weinig verhuisd wordt.