Bewoners zelf de tuin laten ontwerpen creëert betrokkenheid

Vanuit haar werkkamer kijkt tuinontwerper Esther den Braven op haar eigen tuin uit. Ook in de herfst is er genoeg te beleven. “Gisteren zat ik hier achter mijn bureau te genieten van een stelletje merels die zaten te badderen in een plasje water naast het pad. En als ik naar buiten ga hoor ik de vogels fluiten, en ruik je de herfstlucht in de tuin. Heerlijk!”

Esther den Braven is een tuinontwerper met een missie. Op haar website zegt ze: “Ik help je naar je droomtuin voor jouw nieuwbouwhuis”. De methode die ze gebruikt is een online cursus, op maat gemaakt voor mensen die nét een huis hebben gekocht. Door bewoners zelf stap voor stap een tuin te laten ontwerpen, kweekt Esther de motivatie om zelf te tuinieren. Daarna komen die groene vingers echt wel.

Maar Esther is niet alleen uit op het waarmaken van wensen en dromen. Ze probeert bewoners ook bewust te maken van de natuurinclusieve en klimaatadaptieve aspecten van een tuin – al zal ze die vaktermen nooit gebruiken in haar cursus. Esther werkt momenteel samen met Janssen de Jong Bouw aan een project in Erp, woningen die worden gebouwd volgens het ModuFair concept. We praten met Esther en met Ron Schamp (manager ModuFair) van Janssen de Jong Bouw over het idee achter de samenwerking.

Esther den Braven: “Van oorsprong ben ik marketeer, maar zes jaar geleden heb ik een opleiding Tuinarchitectuur gedaan, omdat ik samen met mijn man een huis had gekocht met 700 vierkante meter grond. Daar moesten we wat mee. Ik wilde toen echt zelf leren hoe je een tuin ontwerpt en een tekening maakt. Eerder had ik ook al een MBO Groenopleiding gedaan, maar daarna ben ik doorgegaan met HBO Commerciële Economie en heb ik veel ervaring opgedaan in online marketing.”

De lessen van Esther

• Zorg ervoor dat je ruim voor de oplevering al in gesprek gaat over ideeën voor de tuin, bijvoorbeeld bij de start verkoop. Vermeld in de verkoopbrochure dat je bewoners gaat helpen met de tuin.
• Een tuinontwerp moet passen bij de bewoner;
• Leren over planten en dieren, en zelf het tuinontwerp maken, bevordert dat onderhoud niet gezien wordt als een probleem maar juist als onderdeel van de tuinbeleving;
• Maak duidelijk aan de bewoners dat een onderhoudsvrije tuin niet bestaat: tegels vragen feitelijk méér onderhoud dan planten;
• Vermijd vaktermen als ‘waterberging’ en ‘hittestress’ in de communicatie met bewoners.

Sinds wanneer realiseert Janssen de Jong Bouw woningen volgens het ModuFair concept?
Ron Schamp: “Het eerste project in deze vorm is van drieënhalf jaar geleden. ModuFair is het woningconcept waarmee we snel, betaalbaar en circulair woningen bouwen. Dat betekent in de praktijk dat we in één dag een woning neerzetten die al wind- en waterdicht is. De installaties staan al op zolder en de binnenwanden zijn klaar. Op dag twee en drie kan de elektricien draden gaan trekken. Een voordeel is dat je geen wachttijd hebt: de doorlooptijd van een bouwproject wordt zo gehalveerd. In Erp hebben we inmiddels vier fases gerealiseerd. Fase vijf, waar Esther bij betrokken is, betreft 32 woningen.”

Hoe hebben jullie elkaar gevonden?
Ron Schamp: “Een jaar geleden, op de PROVADA, hadden we een goed gesprek over conceptmatig bouwen. Daar wordt nog wel eens het begrip ‘eenheidsworst’ aan gekoppeld, wat volgens mij niet terecht is, want wij realiseren gewoon prachtige woningen. We raakten in gesprek over de tuinen, vaak een ondergeschikt aspect of zelfs een sluitpost. Daar komt bij dat er vrij veel onwetendheid is over het inrichten van de tuin, zeker bij de wat jongere kopers. Ik kom regelmatig een paar maanden na oplevering in een buurt die wij hebben gerealiseerd en dan zie je vaak dat de tuin wel wat meer aandacht had verdiend. Dat gegeven hebben Esther en ik verder besproken.”

“Bij Janssen de Jong Bouw, maar ook JAJO-breed, hebben we een aantal stevige duurzaamheidsdoelstellingen, waaronder aandacht voor natuurinclusiviteit en klimaatadaptiviteit. Dat aspect wilden we verder invullen dan het nestkastje of de wadi, met name voor de tuin. Want als de bewoner bestrating laat aanleggen helpt dat niet. Binnen het ModuFair concept wilden we daarom een apart pakket, om bewoners wat meer te kunnen bieden.”

Esther den Braven: “Bij ons eerste gesprek op de PROVADA was het al duidelijk dat onze ideeën elkaar goed aanvullen. Mijn online cursusprogramma sluit goed aan op het conceptmatige van ModuFair.

Luisteren naar wat iemand nou eigenlijk wil
Er worden inmiddels allerlei initiatieven ontplooid door projectontwikkelaars om de kopers van nieuwbouw aan het tuinieren te krijgen. De aanpak van Esther is misschien wel de meest ‘diepgravende’. Dat zie je ook aan haar website, die helemaal is ingericht op communicatie met iemand die zojuist een huis heeft gekocht.

Hoe ben je tot die aanpak gekomen in je communicatie met huizenkopers?
Esther den Braven: “Dat ik al jarenlang online marketeer ben, met een scherp oog voor wat een doelgroep echt wil, helpt zeker mee. Maar anderzijds teken ik nu al een aantal jaren met, en voor bewoners. Ik begin altijd met luisteren naar wat iemand nou eigenlijk wil. Ik ben dus niet een ontwerper die een typische eigen stijl heeft en dat steeds naar voren wil laten komen. Ik vind het juist belangrijk dat mensen een tuin krijgen die bij ze past, en waar ze blij van worden. En als je een beetje snapt hoe het werkt in je tuin ga je vanzelf meer tijd besteden aan onderhoud. Dan kom je er ook achter dat groen in je leefomgeving echt heel fijn is. Je hoort zo vaak: ik wil een onderhoudsvrije tuin, dus ik neem tegels en klaar. Dat is erg kort door de bocht. De realiteit is dat tegels méér onderhoud vragen dan planten.”

Ik vind het belangrijk dat mensen een tuin krijgen die bij ze past, en waar ze blij van worden. En als je een beetje snapt hoe het werkt in je tuin ga je vanzelf meer tijd besteden aan onderhoud. Dan kom je er ook achter dat groen in je leefomgeving echt heel fijn is.

Ron Schamp: “Esther snapt ook goed hoe wij dit onderwerp een plek kunnen geven binnen ons eigen proces. Daarop vonden wij elkaar. Ik dacht bij ons eerste gesprek meteen: dit gaan we doen, nog niet wetend waar ik nou precies aan begon. Het is een extra motivatie voor onze kopers, op thema’s zoals natuurinclusiviteit en klimaatadaptiviteit, die bij ons als bouwbedrijf feitelijk onderbelicht waren.

We hebben bij het KAN platform diverse projecten langs zien komen waar de bewoner kan kiezen uit een paar thematische ‘kant-en-klaar’ tuinvarianten, van kindvriendelijk tot klimaatadaptief. Maar jij zegt dus dat een tuin die je zelf ontwerpt en aanlegt zorgt voor meer betrokkenheid, en mogelijk ook beter onderhoud van de tuin?
Esther den Braven: “Als mensen eenmaal zover zijn dat ze met een potlood beginnen te schetsen op een A3-tje, dan gaat het rollen. Dan heb je de intrinsieke motivatie te pakken. Ik ga bij mijn eerste klanten nog regelmatig langs, en ik krijg ook berichtjes, en wat ik zie is dat die tuinen langzamerhand evolueren. Juist omdat men erbij betrokken is. Wat ik in wezen doe is mensen motiveren om aan de slag te gaan, en om daar ook mee door te gaan. Die intrinsieke motivatie is niet het resultaat van één keer iets tegen iemand zeggen, dit heeft tijd nodig. Je moet het herhalen voordat het ‘landt’ bij de bewoners. Daarom is het belangrijk om aan te sluiten bij de bestaande klantreis en daarin met een bepaalde continuïteit te beginnen over de tuin. Dat doe ik ook door regelmatig e-mails te sturen.”

De klant heeft volledige keuzevrijheid, maar ik zou het wél gaaf vinden als de tuinontwerpen leiden tot minder hittestress, meer waterberging en meer aandacht voor biodiversiteit.

Inrichting met meerwaarde
Esther was aanwezig bij het start verkoop event, wat leuke reacties opleverde. Daarnaast is er een tuin-item opgenomen in de verkoopbrochure. In Erp hebben de bewoners straks een tuin van 8 tot 12 meter diep om zich in uit te leven. Als ze zich aanmelden voor de online cursus, gaat Esther niet alleen goed luisteren, en de tuiniers in spé motiveren om zelf een ontwerp te maken. Ze geeft ook aan hoe je met een relatief bescheiden budget tot een inrichting ‘met meerwaarde’ komt.

Ron Schamp: “De klant heeft volledige keuzevrijheid, maar ik zou het wél gaaf vinden als de tuinontwerpen leiden tot minder hittestress, meer waterberging en meer aandacht voor biodiversiteit.”

Esther den Braven: “Stap één is dat ik mensen precies laat aangeven wat ze zelf willen. Daarna gaan we de volgende modules in en dan leg ik uit hoe je een tuin duurzaam maakt. Hoe maak je het fijn voor egels, of insecten? Er is ook een module ‘Hoe kom ik van wateroverlast in mijn tuin af?’ met korte filmpjes die dat onderwerp behandelen op een toegankelijke manier. En ik leg uit wat de relatie is tussen tegels, hitte, schaduw en ‘s zomers lekker kunnen barbecueën in je tuin. Je moet bij de cursisten niet aankomen met woorden als ‘waterberging’ en ‘hittestress’ maar je kunt de essentie erachter wél overbrengen. Hetzelfde geldt voor de ‘natuurinclusieve’ agenda, of de promotie van inheemse soorten. Mensen die dat heel erg graag willen, of die in stappen op dat punt aankomen, die gaan er uit eigen beweging vanzelf meer over leren.”

Je moet bij de cursisten niet aankomen met woorden als ‘waterberging’ en ‘hittestress’ maar je kunt de essentie erachter wél overbrengen. 

Wat is de belangrijkste les die je hebt geleerd in jouw cursus-praktijk?
Esther den Braven: “Het moment van aanhaken is heel belangrijk. Je moet het aan de voorkant al over de tuin hebben. Als je pas aanhaakt bij oplevering hebben mensen in hun gedachten de tuin al ingericht, en dan gebeurt er niks meer. Bij de start verkoop zie je de indeling van je huis en tuin, en op dat moment moet je het erover gaan hebben.”

Heeft iedereen groene vingers?
Esther den Braven: “Jazeker, alleen niet iedereen weet dit van zichzelf. Deze vaardigheden kun je jezelf aanleren. Sommige cursisten weten niet eens wat het woord ‘border’ betekent in de context van een tuin. Geen probleem, ik vind het leuk om mensen daarin verder te helpen. Het gaat er uiteindelijk om dat je op deze manier het groen in je omgeving wat meer gaat waarderen.”

Ron Schamp: “Er gebeurt altijd wat in een tuin. Wat mij betreft ga je vooral een beetje de hoogte in, met bomen en met de geuren en kleuren. Buren gaan nu vooral met elkaar in overleg over schuttingen en hekken, en die komen er ook wel, geen probleem. Maar dan? Als je niet uitkijkt krijgt je op die manier een harde uitstraling. Zelfs de akoestiek van een groene tuin is veel prettiger. Ik denk wel eens: kom op, even wat meer zachtheid erin.”

Erp ModuFair – fase 5
Programma: 32 koopwoningen (volgens het ModuFair concept)
Opdrachtgever: Janssen de Jong Projectontwikkeling en BPD
Start Bouw: 2025
Oplevering: 2025
Aannemer: Janssen de Jong Bouw
Tuinontwerper: Esther den Braven
Cursusprogramma: Groen Geluk (als je meer wil weten voor je eigen project, plan dan een afspraak in met Esther)

Tekst: Anton Coops
Beeld: Esther den Braven, Janssen de Jong Bouw