Wie label A zegt, moet ook B zeggen

Dit artikel van Van Wanrooij en BPD Bouwfonds Gebiedsontwikkeling verscheen op 26 augustus op vanwanrooij.nl

In het Brabantse Rosmalen ontwikkelen Van Wanrooij en BPD Bouwfonds Gebiedsontwikkeling samen Landgoed Coudewater tot een buitengewone leefomgeving met wonen in de natuur. Fase voor fase groeit de locatie ‘van landgoed naar leefgoed’. Een duurzame leefomgeving creëren is niet alleen een mooie doelstelling, het moet ook meetbaar zijn. Met de methodiek van NL Greenlabel laten de ontwikkelende partijen zien hoe ze de natuurinclusieve ambities waarmaken.

Het 35 hectare grote Landgoed Coudewater kent niet alleen een rijke historie, het is ook een plek waar vergaande ambities op het gebied van natuur, wonen en leven elkaar gaan vinden. Bij de transformatie naar een natuurinclusieve woonomgeving hoort een gebiedsgerichte aanpak op het gebied van duurzaamheid. “Daar hebben we als ontwikkelteam een visie voor geschreven, waarin veel belangrijke thema’s worden aangestipt”, zegt ontwikkelaar Lisanne Snoeijen van BPD | Bouwfonds Gebiedsontwikkeling. “Kort daarna begonnen vragen te borrelen: Hoe gaan we die ambities waarborgen? Hoe weten we waar we staan? Aan welke knoppen kunnen we draaien? Dankzij de methodiek en het netwerk van NL Greenlabel zijn we in staat om de natuurinclusieve leefomgeving vorm en inhoud te geven. Het werken met het zogenaamde NL Gebiedslabel dwingt ons om bewuste keuzes te maken.”

Relevant maken
Eén van die keuzes was het naar voren halen van de aanleg van de ecologische verbindingszone. “Die hadden we ook pas over drie jaar kunnen aanleggen”, vertelt ontwikkelaar Mathijs Gerritzen van Van Wanrooij. “Nu krijgt deze zone al eerder een functie en kunnen we het gebruik ervan monitoren. Dat klinkt makkelijk gezegd, maar dat is écht een bewuste keuze geweest.”

Volgens Lodewijk Hoekstra is het bewonderenswaardig dat een NL Gebiedslabel A wordt geambieerd. “Maar wie label A zegt, moet ook B zeggen. Natuur wordt relevanter door het meetbaar te maken. Dan kun je er in de gebruiksfase echt iets zinnigs over zeggen. Er komen blinde vlekken bovendrijven. Daar moet je dan actie op ondernemen.”

Parel
Al wandelend over het landgoed wordt vol verwondering rondgekeken. Bij het water wordt naar sporen gezocht. “Wat een parel is deze plek”, vervolgt Lodewijk. “Deze bestaande kwaliteiten zie je niet veel in Nederlandse gebiedsontwikkelingen. De oude bomen zijn het kapitaal van het landgoed. De woningen zijn hier straks als het ware te gast. Ik snap wel dat mensen hier graag willen wonen. Door bomen te behouden, te verplaatsen of met een goede reden te herplanten, maak je al snel duurzame keuzes. Door te meten laten we zien welke waarden de bestaande en nieuwe natuur op termijn heeft.”

Bewuster ontwikkelen
Meer dan 400 woningen toevoegen aan het landgoed was nog best ‘een dingetje’. Volgens Mathijs is de buurt ontzettend begaan met Landgoed Coudewater. Omwonenden zijn graag betrokken. “We hebben ze van begin af aan meegenomen in het ontwikkelproces. Dat maakt dat je bewuster naar de opgave gaat kijken. Dankzij hen en dankzij de inbreng van natuurorganisaties zoals Boom en Bosch, het Groene Hart en IVN, zijn we groen en dier als vertrekpunt gaan nemen. Zo helpt IVN maandelijks met het monitoren van de poelen, de vleermuiskasten, de vogelhuisjes en wordt de activiteit van de kamsalamander in kaart gebracht. Ook de dassen worden nauwlettend in de gaten gehouden. Ecologen monitoren de algehele biodiversiteit. Zo toetsen we de staat van de natuur.”

De betrokkenheid van de lokale gemeenschap heeft ertoe geleidt dat de weerstand op de komst van de woningen wegebde. “Mensen waren ongerust dat we niet zorgvuldig met het landgoed en de natuur om zouden gaan”, herinnert Lisanne zich nog. “We hebben juist erg veel respect voor het erfgoed en de ecologische waarden. Door de nauwe samenwerking met belanghebbenden en omwonenden is er een gedeelde visie op de ontwikkeling van het landgoed ontstaan. Dat is ontzettend waardevol gebleken en resulteert in enthousiasme en betrokkenheid.”

Thermometer in de natuur
Biodiversiteit, landschappelijke waarden, bodem, water, materialisatie; het is een greep uit de indicatoren waar op gemonitord wordt. Volgens Aart Berghorst, procesmanager bij NL Greenlabel, scoorde Coudewater ontzettend goed op biodiversiteit en het behoud van de aanwezige waarden. “De uitdaging ligt nog in de materialisatie van de nieuwe opstallen en dan met name in het hergebruik. Dat de bestaande gebouwen als kantoor en bouwkeet zijn gebruikt, groene structuren worden behouden en dat de cultuurhistorie zichtbaar blijft, kan ik alleen maar positief noemen. Het behoud van het erfgoed is ook een goed voorbeeld van circulariteit.”

Eens in de zoveel tijd wordt de thermometer in het landgoed gestoken. In 2022 voor het eerst, daarna in 2023 na het vaststellen van het definitieve ontwerp. “Dat doen we op verschillende niveaus. Op gebiedsniveau kijken we zoal naar behoud van bestaande waarden, hergebruik van ‘geoogste materialen’, het respecteren van het bodemleven en het toepassen van houtwallen en takkenrillen. In de beheerfase checken we hoe we het gewenste niveau in stand houden of kunnen verbeteren.”

Enthousiasme werkt
“Natuurinclusiviteit werkt aardig in op mijn enthousiasme”, zegt Lisanne opgewekt. “Ik ben er echt anders naar gaan kijken door deze samenwerking. En niet alleen ik. Ook de andere mensen waarmee we aan Coudewater werken. Bij iedere keuze die we maken bedenken we welk stapje erbij kan, in plaats van hoe we met minder verder kunnen. We dagen elkaar uit.”

Dat enthousiasme is heel belangrijk volgens Lodewijk. “Van Wanrooij en BPD zijn hier over een tijdje klaar en verdwijnen dan uit beeld. Dit is het perfecte moment om waarden en idealen aan alle partners door te geven. Ook bewoners moet je meenemen en enthousiasmeren. De manier waarop zij straks met hun leefomgeving omgaan, heeft enorme impact. Welke inheemse bomen en planten kun je in je tuin zetten om de biodiversiteit te versterken? Waarom krijg je een haag in plaats van een schutting? Hoe gebruik je de buurtschuur voor meer saamhorigheid? Hier leven gaat verder dan alleen wonen. Om de waarde ervan te bepalen is meten en toetsen belangrijk. Neem bewoners mee in de resultaten en de keuzes die daaruit volgen. Ze snappen dan beter waar ze onderdeel van zijn. In ieder geval van iets heel moois, daar ben ik van overtuigd.”

NL Gebiedslabel
NL Gebiedslabel is een methodiek van NL Greenlabel om de duurzaamheid van de buitenruimte te beoordelen en integraal mee te nemen in ontwerp, realisatie en beheer. Het label is gebaseerd op geactualiseerde data en specialistische kennis. Vanuit een integraal concept worden in Coudewater urgente opgaves als klimaatadaptatie, energietransitie, biodiversiteit en maatschappelijk draagvlak met elkaar verbonden. Hierbij streven de partijen NL Gebiedslabel A na, het hoogst haalbare label.

Tekst: Van Wanrooij en BPD
Beeld: John van Hamond