Themagroep natuurinclusief tuinieren: 4 voorwaarden voor tuingeluk en de kracht van herhaling
Verslag van de bijeenkomst van de themagroep ‘Bewoners verleiden tot een natuurinclusieve tuin’, op 17 april. Door Henk Bouwmeester.
Hoe verleiden we bewoners van nieuwe woningen om hun tuin minimaal te betegelen en maximaal te vergroenen? In een langlopende themagroep halen we ervaringen op. Ditmaal zijn we te gast bij De Tuinen van Appeltern. We leren over de vier voorwaarden voor tuingeluk, over de kracht van herhaling en over de natuur haar werk laten doen.
De Tuinen van Appeltern (tussen Tiel en Nijmegen) is een inspiratiepark met inmiddels circa 200 voorbeeldtuinen: klein en groot, netjes en ruig, voorbeelden en non-voorbeelden. Er is informatie te krijgen over tuinieren, tuinaanleg en tuintrends. Iedereen kan hier terecht voor inspiratie, praktische ideeën en tips. Je kunt er plantjes kopen en je kunt maatwerkadvies inwinnen. Een bezoek aan de tuinen is bovendien een gezellig dagje uit.
Heem van Selis
Marc van Roekel (Van Wanrooij Projectontwikkeling) vertelt over het project ‘Heem van Selis’ in Boxtel. In dit project staat natuurinclusieve gebiedsontwikkeling centraal. Onder andere met doorgroeibare verharding op parkeervakken, gemengde hagen en gevelgroen. Hij stimuleert bewoners om in het verlengde hiervan ook hun privétuin groen in te richten. Daarvoor worden onder andere regentonnen en nestkastjes verstrekt. Ook zijn er zijn flyers uitgedeeld: ‘Samen naar een groene wijk’ en ‘Samen naar een natuurinclusieve tuin’. Hij heeft de bewoners voor een kennismakingsbijeenkomst uitgenodigd in een nabijgelegen tuincentrum.
“Herhaling werkt”, constateert Van Roekel en hij ziet dat veel bewoners nu inderdaad met plantjes aan de slag gaan. Daarbij is de timing van communicatie belangrijk. Bij fase 1 van het project vond informatieoverdracht over een groene tuin plaats rond de oplevering. Van Roekel: “Dat was eigenlijk te laat. Beter is een moment rond start bouw.” Op dat moment kunnen mensen al op hun perceel staan, maar kunnen ze verder nog niet zoveel doen. Voor tuinplannen is dat ideaal. Verder blijkt de persoonlijke passie van Van Roekel aanstekelijk te werken: wie intrinsiek enthousiast is, wordt vertrouwd. Het is echter nog moeilijk om collega’s binnen het bedrijf hierin mee te nemen, vindt Van Roekel: “Het hangt heel erg af van de persoon. We moeten de stap zetten dat het verder gedragen wordt binnen het bedrijf.”
Biodiversiteit is vaak een containerbegrip. Je kunt beter zeggen dat je een doelsoort wilt adopteren. Dat je bijvoorbeeld een bepaalde vlinder wilt terugkrijgen.
Magazine
Om projectontwikkelaars bij de communicatie te helpen, werkt KAN Bouwen aan een magazine. Het idee is, dat iedere ontwikkelaar dit magazine kan personifiëren en op het juiste moment in de communicatie met bewoners van een nieuwbouwproject kan meenemen. In het magazine wordt de bewoner meegenomen bij een natuurinclusieve inrichting van de tuin. Roel van Dijk (Stichting Steenbreek) heeft een opzet gemaakt. Hij laat in het magazine verschillende trends, tips en tricks de revue passeren. Het gaat om een natuurinclusieve tuin, maar hij wil moeilijke woorden als ‘biodiversiteit’ vermijden: “Het moet laagdrempelig en aansprekend zijn. Er is geen plaats voor jargon.” Jorrit Herrera Farfán (Wonion) heeft daarvoor een tip: “Biodiversiteit is vaak een containerbegrip. Je kunt beter zeggen dat je een doelsoort wilt adopteren. Dat je bijvoorbeeld een bepaalde vlinder wilt terugkrijgen.”
Focus op nieuwbouw
De deelnemers aan de themagroep benadrukken dat het magazine de lezers in hun specifieke situatie bij de hand moet nemen. Bij oplevering van de woning is de tuin nog een kaal stuk grond. Hoe maak je daar een groene tuin van? Dus: hoe begin je, welke stappen moet je zetten? Verder is het belangrijk de lessen van Niels Götz mee te nemen zoals die in eerdere bijeenkomsten van de themagroep zijn besproken. Van Dijk neemt de reacties mee en werkt de opzet van het magazine verder uit. Er is een klankbordgroep samengesteld bestaande uit Marc van Roekel (Van Wanrooij), Mathias Lehner (gemeente Zaanstad), Sanne Janssen (Milieu Centraal) en Ben van Ooijen (Tuinen van Appeltern).
Basisvoorwaarden voor tuingeluk
De Tuinen van Appeltern heeft drie handzame boekjes ontwikkeld die tuinbezitters in simpele bewoordingen door het proces van tuininrichting en -beheer leiden: ‘Tuinstart’, ‘Tuingemak’ en ‘Tuingeluk’. In deze boekjes staan de vier ‘basisvoorwaarden voor tuingeluk’ centraal. Oprichter en directeur van De Tuinen van Appeltern Ben van Ooijen licht die principes toe:
- Maximaal 1/3 deel van je tuin verharden.
- Minimaal 2/3 deel van je tuin is groen en daarvan is de helft hoog en de helft laag groen.
- Zorg voor privacy (veilig en vrij).
- Zorg dat de tuin niet meer tijd vergt dan je erin wilt stoppen.
Van Ooijen: “Sinds we die basisvoorwaarden uitdragen, lijkt alles te kloppen. Ook sociaal gedrag, water en biodiversiteit. Het past allemaal.” Tijdens een rondleiding liet hij zien hoe die principes zich vertalen in de praktijk.
Een beetje ruig
Veel mensen zijn bang dat een groene tuin hen teveel tijd kost. Maar de hoeveelheid tijd die je erin steekt is omgekeerd evenredig met wat je als nonchalance in de tuin accepteert, legt Van Ooijen uit. Hij laat de ‘oude tuin’ zien, waar acht jaar lang vrijwel niets aan is gedaan. Struiken zijn gegroeid en herfstblaadjes hebben jaar na jaar de bodem gevoed. Nu kost het niet meer dan vijf uur per week om de oude tuin (van een halve hectare) op deze manier te beheren. Onlangs is de ‘oude tuin’ weer open voor publiek. De mensen zijn enthousiast, merkt Van Ooijen: “Het inzicht is gegroeid dat we de natuur niet naar onze hand moeten zetten, maar wat meer haar gang moeten laten gaan. Veel van onze bezoekers hebben juist een voorkeur voor deze tuin. Een beetje ruig, natuurlijk. De planten omarmen de bezoekers. Dat is wat veel mensen willen.”
Belangrijke inzichten
• Herhaling werkt.
• ‘Start bouw’ is een goed moment voor informatie over een groene tuin.
• Gebruik simpele bewoordingen. Geen ‘biodiversiteit’, maar ‘we willen die en die vlinder terug’.
• Denk aan de vier basisprincipes van tuingeluk.
• Laat de natuur haar werk doen.
Themagroep
In samenwerking met de themagroep ‘Bewoners verleiden tot een natuurinclusieve tuin’ is in mei 2021 de handreiking ‘Een natuurinclusieve tuin, hoe verleiden we bewoners van nieuwbouw?’ gemaakt. Deze handreiking beschrijft een stappenplan dat ontwikkelaars kunnen volgen. Per ontwikkelfase zijn ideeën en tips samengebracht om kopers van nieuwbouwwoningen te ondersteunen hun tuin niet te verstenen, maar te vergroenen. Leden van de themagroep zijnmet het stappenplan aan de slag gegaan. Zodra daar aanleiding toe is, wordt de handreiking vernieuwd.
Deelnemers aan de themagroep van 17 april 2023 waren: Merel Broeren (Blauwhoed), Joris Burggraaff (Blauwhoed), Roel van Dijk (Stichting Steenbreek), Melissa George (Blauwhoed), Jorrit Herrera Farfán (Wonion), Angelien Hoppen (Groen bezig), Sanne Janssen (Milieu Centraal), Petra Janssen-Donth (De Kernen), Annemarie Koopman (Klankbordgroep Jaar van de Tuin), Mathias Lehner (gemeente Zaanstad), Erik Linsen (Adriaan van Erk Ontwikkeling), Peter Meeuwis (BMC), Ben van Ooijen (Tuinen van Appeltern), Lauran van Poppel (Van der Heijden Bouw en Ontwikkeling), Marc van Roekel (Van Wanrooij Projectontwikkeling) en Daphne Teeling (IVN). Gespreksleiding: Claudia Bouwens (NEPROM), verslag: Henk Bouwmeester.
KAN Bouwen dankt De Tuinen van Appeltern voor de genoten gastvrijheid.
Eerdere bijeenkomsten van de themagroep
- 17 november 2020: Van tegels naar planten
- 12 januari 2021: Praten over een natuurrijke tuin doe je met een volle accu
- 23 februari 2021: De tuinen van Cialdini
- 20 mei 2022: Hoe bouwpartijen hun bewoners verleiden de tuin te vergroenen
- 31 oktober 2022: Acht groene projecten en evenzoveel lessen
