Opinie: Leg de aanpak van hittestress vast in het Bouwbesluit

De rijksoverheid moet voorzieningen tegen hitte verplicht stellen bij nieuwbouw en burgers beter informeren. Dat betoogt wetenschapsjournalist en KAN-medewerker René Didde in het NRC van 17 augustus 2022. René is auteur van het boek ‘Nederland Droogteland’.

De eerste hittegolf in Nederland dit jaar is een feit. Records zijn er niet gebroken, zoals het temperatuurrecord van 40,7 graden Celsius in Gilze-Rijen in 2019. Op veel plaatsen in het zuiden was het de afgelopen dagen ver boven de dertig graden.

Veel mensen hebben slecht geslapen door de hoge temperaturen. Wie terug van vakantie weer aan het werk ging, kon kampen met concentratieproblemen en een verminderde arbeidsproductiviteit. Mensen met een zwak hart kunnen in de problemen komen. Statistieken laten in warme zomers steevast een oversterfte zien van honderden mensen tijdens een hittegolf.

De laatste vijf jaar, inclusief alvast 2022, telden vier kurkdroge zomers met veel hittegolven. De klimaatverandering maakt het leven extremer. Er is meer kans op wateroverlast, meer kans op droogte en meer kans op hittestress.

Oververhitting
Veel mensen zetten een airco aan om het koel te krijgen. Volgens Milieu Centraal heeft intussen één op de vijf huishoudens een airco. Niet bepaald de beste manier om de oververhitting in de woning te bestrijden. Lekkende oudere airco’s dragen door het koelmiddel stevig bij aan de klimaatverandering. Erger is dat de airco het binnenshuis wel koeler maakt, maar buiten warmte loost, net zoals een koelkast aan de achterzijde warmte produceert.

De overheid zou veel meer aandacht moeten besteden aan voorlichting over duurzame manieren om het koel te krijgen in huis. Daarbij kunnen we leren van mediterrane landen. Overdag de ramen dicht, zonwering aan de buitenkant of markiezen naar beneden. Hou de zon buiten! Het is niet zozeer een hoge buitentemperatuur maar vooral de straling van het zonlicht die de woning opwarmt.

Rolgordijnen aan de binnenkant helpen niet, want ze gaan gloeien als straalkacheltjes. Het binnenvallend zonlicht dat vloer, muur en tafels in de woning raakt, maakt namelijk dat de objecten warmte gaan stralen. Wie toch wil koelen, kan een eenvoudige elektrische ventilator nemen. En dan ’s avonds en ’s nachts alles open en de woning lekker doorluchten.

Begroeiing aan de gevel
Wat ook helpt, is dat woningen minder snel opwarmen door begroeiing aan de gevel. Planten als een klimop vangen hitte weg. En behalve de individuele woning of het kantoor kan ook de openbare ruimte veel meer bijdragen aan de vermindering van hittestress en hitte-eilanden. Die laatsten ontstaan doordat stenen, asfalt en beton veel warmte vasthouden, waardoor het in de stad vaak zes tot acht graden warmer is dan in het buitengebied.

Iedereen die de afgelopen dagen in het park zat, merkte dat het daar enkele graden koeler is dan erbuiten door de verkoelende werking van de verdampende bomen en struiken. Gemeenten zouden op de laagste plekken in de stad daarom veel meer groen- en waterpartijen moeten aanleggen, zoals wadi’s. Daar kunnen ook de zomerse hoosbuien naartoe worden gedirigeerd.

Strooisellaag
De grootste verkoeler is echter het dak. Een groen-blauw dak met een strooisellaag van een slordige veertig centimeter aarde dempt de warmte op de bovenste verdieping, waar mensen in eengezinswoningen vaak slapen. Ook de woningen op de hoogste verdieping van appartementencomplexen hebben bewezen koelere woningen met zo’n daktuin. De dikkere aardelaag is ook een betere voedingsbodem voor planten en heesters wat de biodiversiteit ten goede komt, veel meer dan het bekende sedumdak, een groendak bestaande uit vetplantjes.

KAN
In het platform Klimaatadaptief en Natuurinclusief Bouwen (KAN Bouwen) bespreken projectontwikkelaars, bouwbedrijven en enkele gemeenten tal van mogelijkheden en voeren concrete projecten uit. Maar het zou een stuk sneller gaan als het allemaal wat verplichtender werd. De komende jaren worden er namelijk een miljoen woningen bij gebouwd. Dat is 12 procent van de totale hoeveelheid woningen in Nederland. Maak die dan meteen robuust voor de klimaatverandering.

Woningcorporaties en projectontwikkelaars zouden ook bij renovatie van grote bouwblokken en kantoren verplicht moeten worden om watervasthoudende voorzieningen, zoals kratten, aan te leggen op het dak. Dat houdt niet alleen water vast voor droge perioden, het draagt vooral ook bij aan vermindering van de wateroverlast in de stad bij een plensbui. Want die komen er deze zomer ongetwijfeld nog aan.

Ministers Hugo de Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, CDA) en Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken, CDA) moeten dergelijke hitte-, droogte- en wateroverlast besparende maatregelen onverwijld vastleggen in het Bouwbesluit.