Vraag over groene erfafscheiding: alternatieven voor Hedera haag?

Header: kant en klare Hederahaag – foto (c) Tuin-haag.nl

Hedera (oftewel klimop) is één van de weinige Latijnse plantennamen die bijna iedereen kent. De kant-en-klare Hedera haag is een veelgebruikte groene erfafscheiding. De KAN Vraagbaak beantwoordt deze keer een vraag over mogelijke alternatieven voor deze ‘standaard’ haag. Het antwoord is echter niet ‘standaard’.    

Patricia de Moet is projectconsulent Duurzaamheid bij Woonstichting JOOST. Zij heeft de volgende vraag voor de KAN experts:

“Hebben jullie ervaring met groene erfafscheidingen voor sociale huur nieuwbouw? Ik ben met name benieuwd of er alternatieven zijn die sneller dichtgroeien, makkelijker zijn in het onderhoud én prijstechnisch acceptabel. Zodat we deze als aanvulling in ons PvE nieuwbouw kunnen opnemen. Wij lopen er tegenaan dat onderhoud van de redelijk standaard oplossing van een Hedera haag steeds vaker een probleem is, en ook voor overlast zorgt. We zijn op zoek naar – liefst circulaire – alternatieven.”

De Woonstichting loopt er tegenaan dat de een Hedera haag op hekwerk wel betaalbaar is, maar ook kan woekeren. Patricia merkt dat veel mensen een doek of ander niet-duurzaam materiaal aan het hekwerk bevestigen, omdat dat gemakkelijker is en de dichtgroei in het begin te lang duurt. De Hedera is op veel plekken doodgegaan.

De vraag is beantwoord door Margareth Hop (beplantingsdeskundige bij Stichting Steenbreek), door Judith Klostermann (onderzoeker WUR, Wageningen University & Research) en door Gertie Korevaar van VHG (Koninklijke Vereniging voor Hoveniers en Groenvoorzieners).

Samenvattend: er zijn veel alternatieven, in klimmers en in hagen. Margareth en Judith geven hier zicht op. Maar houd ook rekening met de groeiomstandigheden ter plaatse, betoogt Gertie. Eén oplossing opnemen in een Programma van Eisen is om die reden voor planten minder geschikt. In overleg met hoveniers die kennis hebben van de plaatselijke omstandigheden kan wel een lijst met planten worden opgesteld voor in het PvE.

Antwoord van Margareth Hop (Beplantingsdeskundige bij Stichting Steenbreek)
De vraag is dus: hoe kun je een hekwerk snel vergroenen met iets anders dan Hedera? De twee belangrijkste manieren zijn: een andere klimplant in het hekwerk laten klimmen, of een vrijstaande haag ervoor laten groeien, zodat het hekwerk op den duur weg kan.

Klimplanten
Klimop is een klimplant die eigenlijk meer geschikt is om tegen een muur te klimmen. Aan een hekwerk hecht hij niet zo goed, je moet de stengels invlechten om hem goed te laten klimmen. Dat kunnen slingerplanten en rankplanten zelf. Voor een hekwerk kun je bijvoorbeeld denken aan Actinidia (kiwi en sierkiwi), Clematis, Humulus (hop), Lonicera (kamperfoelie), Passiflora (passiebloem) of Vitis (druif). Deze soorten zijn allemaal bladverliezend. Klimrozen, bramen of vuurdoorn kun je ook prima tegen een hekwerk laten groeien, alleen moet je de takken er zelf aan vastzetten. Klimplanten die heel groot worden, zijn wat minder geschikt omdat ze moeilijk in toom te houden zijn, bijvoorbeeld Campsis (Trompetklimmer), Fallopia (Bruidssluier) of Wisteria (Blauwe regen).

Wil je een wintergroene klimplant, dan kun je behalve voor klimop ook gaan voor Clematis armandii, Lonicera henryi en L. japonica of Trachelospermum jasminoides (Toscaanse sterjasmijn). Het is ook geen enkel probleem om meerdere soorten klimplanten in hetzelfde hekwerk te laten groeien. Als de klimop bijvoorbeeld niet snel genoeg groeit, dan kun je in de eerste jaren ook gerust een eenjarige klimplant erbij zaaien, zoals Lathyrus (pronkerwt), Suzanne-met-de-mooie-ogen of blauwe winde. Deze geven extra kleur en groeien in één zomer tot bovenaan het hekwerk.

Haagplanten
Er is enorm veel keus in goede haagplanten, zoals beuk, haagbeuk of liguster. Wintergroene soorten zijn bijvoorbeeld Prunus laurocerasus (laurierkers), hulst en coniferen zoals Taxus. Houd bij de keuze rekening met de grondsoort van de tuin. Voor wie wil opschieten, zijn er zelfs kant-en-klare hagen te koop. Zelf een haag aanplanten van jonge planten is een stuk goedkoper, maar dan duurt het langer voordat de haag hoog genoeg is om als zichtscherm te gebruiken.

Antwoord van Gertie Korevaar (Programmamanager VHG)
Hedera (klimop) wordt vaak gebruikt als begroeiing van hekwerken, maar er zijn zeker goede alternatieven. Denk bijvoorbeeld aan wingerdsoorten, andere Hedera-soorten, druif, jasmijn, bosrank en/of klimhortensia. De keuze hangt echter van meer af dan alleen van de plant. We zouden Patricia gerichter kunnen helpen met een goed advies als we weten op welke plek de tuinen en erfafscheidingen liggen.

De juiste plant op de juiste plek
Want het begint bij de plek en de groeiomstandigheden. Denk aan het type grond, wateroverlast en droogte, zon en wind, bebouwd/beschut of open terrein; dit maakt een groot verschil. Al deze omstandigheden hebben invloed en bepalen mede welk type plant het op die plek goed gaat doen, of het juist moeilijk krijgt. Ook is het belangrijk om naar de oppervlakte van de erfafscheiding en het type hekwerk of muur te kijken.

Hedera of toch een ander type klimplant?
Als het gaat om Hedera, zijn er al veel soorten. Sommige Hedera soorten wil je waarschijnlijk liever niet, omdat ze de hele tuin door kunnen gaan. Andere zijn net zo waardevol voor de biodiversiteit en net zo mooi, maar handiger in het onderhoud. Het is dan ook heel belangrijk om niet alleen te kijken naar de prijs bij de aanleg, of de snelle groei, maar ook naar wat het beheer en onderhoud vraagt voor de langere termijn.

Kortom: een goed advies voor het type beplanting begint bij de plek van de tuinen, de bodem en de groeiomstandigheden. Bedenk vervolgens wat de gewenste functies zijn van het groen (privacy, biodiversiteit, fijnstof, koeling, etc.) en kijk naar het beheer en onderhoud. Als je dat weet, wordt de keuze voor groenblijvende/bladverliezende (klim-)planten gelijk een stuk makkelijker.

Waarom niet een haag in plaats van een hekwerk?
Een afscheiding van hagen is heel goed voor de biodiversiteit en de beleving van bewoners. Je trekt tegelijkertijd vogels naar de tuinen. Wat betreft haagplanten zijn er veel mogelijkheden. En er zijn ongetwijfeld ook soorten die goed passen bij deze plek en groeiomstandigheden, en de wensen van de bewoners. Ook zijn er genoeg (groenblijvende) haagplanten die makkelijk in het onderhoud zijn. Of waarom geen gemengde haag met een combinatie van haagplanten?

Groen voor de toekomst goed houden
Planten die gaan groeien, worden mooier en sterker, en je wil ze goed houden. Beheer en onderhoud is dus belangrijk om mee te nemen bij de keuzes in het Programma van Eisen. Kijk zeker niet alleen naar de aanleg van groen. Want de kosten voor beheer kunnen ook een verschil maken bij de uiteindelijke keuze.

Wil je hierover verder praten? Neem gerust contact op met VHG. We denken graag mee en we kunnen je in contact brengen met groenbedrijven die specifieke kennis hebben van je regio. Zij kunnen goede en passende oplossingen bieden voor projecten en goed advies geven over het type beplanting, de aanleg en het beheer en onderhoud. Zo zorg je ervoor dat het Programma van Eisen goed aansluit bij de situatie nu en je wensen voor de toekomst.

Tips van Judith Klostermann (WUR)
Op de onderstaande pagina’s vind je veel informatie, vooral bedoeld voor huiseigenaren:

Haag of schutting om je tuin (Milieucentraal)
Tuintip: Groene tuinafscheidingen (Amersfoort rainproof)
Hagen en groene erfafscheidingen (Huisjeboompjebeter)

Heb jij ook een vraag voor de KAN experts? Laat het ons weten! Je krijgt altijd antwoord. De belangrijkste vragen en antwoorden plaatsen we op deze pagina.