KAN Congres in Zwolle druk bezocht
Verslag van de plenaire presentaties van Harwil de Jonge (directeur Duurzaamheid Heijmans) en Claudia Bouwens (programmaleider KAN) tijdens het KAN Congres in Zwolle, door René Didde.
Het jaarlijkse KAN congres vond 28 november plaats in het Provinciehuis van Overijssel, waar ook het jaarlijkse Congres Natuurlijk werd gehouden. Een ‘KAN Congres Natuurlijk’ dus. Het KAN congres is gericht op de sleutelspelers van de groen-blauwe opgave: KAN deelnemers, ontwikkelaars, ontwikkelende bouwers, bouwbedrijven, gemeenten, groenbeheerders, landschapsarchitecten, stedenbouwkundigen, ecologen, de groensector en niet te vergeten de wetenschap. De balans van vijf jaar kan worden opgemaakt. Er KAN meer dan we denken.
Gespreksleider Harwil de Jonge, directeur Vastgoed bij Heijmans, roept het vorige KAN Congres, in Ede in november 2023 in herinnering. ‘Op de Mauritskazerne overheersten die dag na de Tweede Kamerverkiezingen ongemakkelijke vibes’, zegt De Jonge. Na lang onderhandelen is er intussen een kabinet en de eerste maanden voeren de negatieve gevoelens over het beleid de boventoon. ‘Neemt iemand klimaat, energie en biodiversiteit nog serieus, vraag je je af, als er amper iemand namens de regering Nederland vertegenwoordigt op de biodiversiteitstop.’
Ook in Nederland zijn de ontwikkelingen weinig hoopgevend. Gaandeweg deze middag wordt duidelijk dat het kabinet de verplichting tot nestkasten niet in het Besluit Bouwwerken Leefomgeving (BBL, voorheen Bouwbesluit) gaat opnemen, ondanks algemene consensus bij bouw- en ontwikkelpartijen. ‘Ook de stikstofkwestie blijft in een impasse’, zegt Harwil de Jonge. ‘Wij hebben als Heijmans bouwplannen voor meer dan 4.000 woningen bij de Raad van State liggen, landelijk gezien zijn het er zelfs 65.000.’ Het beleid loopt vast, de regelgeving is ingewikkeld. Zelf is hij betrokken bij EU-regelgeving voor CSRD duurzame verslaglegging. ‘Een mega-ingewikkeld proces, om onder meer als bedrijf je prestaties op gebied van biodiversiteit te beschrijven. We hebben als Heijmans nu 16 fte hiervoor ingeschakeld. Soms ben ik wat sceptisch, maar anderzijds: als het lukt om er goede regelgeving voor te maken, brengen we wel iets teweeg in de hele bouwketen. We moeten dan ook onze leveranciers bevragen, zoals ‘waar komen die grondstoffen vandaan?’
Dat is de boodschap die Harwil de Jonge wil meegeven. ‘Kijk allemaal in je eigen bedrijf of instelling wat je aan KAN kunt doen. Onderneem actie op gebied van Klimaatadaptief en Natuurinclusief bouwen. Omdat het nodig is, maar ook gewoon doen wat KAN.’
Claudia Bouwens: ‘KANsen genoeg’
Ook Claudia Bouwens, programmaleider van het KAN Platform staat stil bij wat KAN doet, en welke lessen zijn te trekken na vijf jaar KAN-nieuwbouw. ‘Mooi dat vijftig procent van de deelnemers voor het eerst bij een KAN bijeenkomst is’, zegt ze. ‘We willen als ontwikkelaars en bouwers meer kennis ontwikkelen en verspreiden. Daarvoor werken we samen met landschapsarchitecten, ecologen en hoveniers. We willen de transitie naar Klimaatadaptief en Natuurinclusief ontwikkelen en bouwen versnellen, zodat we allemaal ‘onbewust bekwaam’ worden en het onderdeel wordt van onze cultuur, werkwijze en competentie.’
KAN is een initiatief van WoningBouwersNL, NEPROM en Bouwend Nederland, met medewerking en mede-financiering van drie ministeries (VRO, I&W en LVVN). Ook voor 2025 lijkt de rijksfinanciering in orde te komen (dat dan weer wel). Intussen zijn er 53 bedrijven, gemeenten en organisaties geregistreerd als ‘koplopende’ KAN deelnemer en neemt een veelvoud hiervan deel aan netwerkbijeenkomsten, themagroepen, webinars, leertrajecten en excursies. De KAN-nieuwsbrief bereikt inmiddels meer dan 2000 mensen.
Er zijn kansen genoeg om verder te groeien, want de maatschappelijke vragen over de impact van de klimaatverandering nemen toe. Problemen met wateroverlast, hitte en droogte vragen om aanpak, zegt Bouwens. ‘Bovendien kunnen we gewilde groene omgevingen creëren, waar mensen verblijven en bewegen in een gezonde leefomgeving.’
Het KAN Platform werkt vraaggestuurd vanuit de bouwpraktijk. ‘Wat zijn oplossingen, werken ze ook? Zijn de meerkosten, ook van nieuwe interdisciplinaire kennis, te overzien? Zien we allemaal de noodzaak van extra eisen? Hoe krijg je bewoners zover?’ Vooral dat laatste is nog een hele onderneming. Niet voor niets is de themagroep ‘Bewoners verleiden tot natuurinclusieve tuinen’ de langst lopende, vertelt Claudia Bouwens. ‘Vaak zien we in een prachtige groene nieuwbouwwijk toch dichtgetegelde tuinen. Je krijgt er tranen van in je ogen.’ Het consumentenmagazine ‘Je Eigen Tuin’ kan daarbij helpen. Het KAN-platform maakte dit in samenwerking met Stichting Steenbreek.
De meest gedownloade publicatie gaat over de infiltratie van regenwater in wadi’s en raingardens, en is ontwikkeld in samenwerking met Deltares. ‘Dat gaat onder meer over waterdoorlatende stenen en bredere voegen tussen de tegels. Maar soms werkt deze ‘doorgroeibare verharding’ niet optimaal en slibt de boel dicht tussen de stenen. We kwamen erachter dat planten met penwortels zorgen dat het water goed kan infiltreren. Weer een voorbeeld van interdisciplinaire kennis en het belang van een gezonde, biodiverse bodem’, aldus Bouwens.
De afgelopen vijf jaar bleken vijf basisprincipes cruciaal. ‘We kunnen niet zonder natuur, dus we moeten het natuurnetwerk de stad in trekken en de schaarse ruimte meer gaan indelen volgens het principe STOMP (Stappen, Trappen, Openbaar Vervoer, Mobiliteit op afroep en dan pas de Privé-auto) en een gezonde, niet verdichte bodem.’ Tenslotte mogen we best een beetje breken met de aangeharkte Hollandse cultuur: ‘een beetje rommelig mag best.’ Veel praktijkvoorbeelden van deze principes zijn door het KAN Platform bezocht, zoals Little C in Rotterdam, waar volwassen bomen op het dak van het parkeerdek groeien en met hun wortels in de volle grond staan via een uitgespaarde plek van twee parkeerplaatsen.
KAN werkt ook mee aan nationale regelgeving, zoals de nestkasten in het BBL (wat dus voorlopig is gestrand), de Maatlat voor groene gebouwde omgeving, het programma Groen in en om de stad (GIOS), ‘rekening houden’ met water en bodem (voorheen Water Bodem Sturend) en besparing van drinkwater.
