“De daken zijn hoognodig”

Verslag van het KAN Café met Sander Scheper (Sempergreen) op donderdag 5 oktober, door René Didde

Aan het begin van deze aflevering van het KAN Café laat de techniek het enigszins afweten. Onbezoldigd café-baas Coen van Rooyen is de eerste minuten helaas niet goed onverstaanbaar. De kijkers zien hem wel water inschenken. Ook formuleert gast Sander Scheper zijn favoriete natuurmoment luid en duidelijk. Het helpt dat hij er een foto van heeft.

Twee weken geleden tijdens de warme septembernazomerdagen, ‘s ochtendsvroeg, in de auto, in zijn woonplaats. ‘Haarlem is een versteende stad, maar die rode kleuren, reflecterend op de motorkap en het gras dat zo mooi groen oplicht. Zonder natuur geen kleuren. Daar doe ik het voor’, zegt Scheper.

De lessen van Sander Scheper

• Alle kleine beetjes helpen in het met de ruimte woekerend Nederland. Platte daken vormen samen een oppervlakte 600 miljoen m². Als dat groen wordt, helpt dat
• Een groen dak bestrijdt hittestress, houdt water vast, bevordert biodiversiteit, vangt fijnstof weg en dempt geluid.
• Niet alleen platte groene daken, ook schuine groene daken zijn mogelijk in ‘plug&play’-modules. Hun watervasthoudend vermogen is uiteraard wel (veel) minder.
• De bouwregelgeving moet het multifunctioneel gebruik van het dak bevorderen: terras, groentetuin, waterberging, solar. We hebben de dakruimte nodig.

In 2017 kwam de geboren Fries via een klasgenoot terecht bij Sempergreen, wereldmarktleider in kweekmateriaal en ‘totaaloplossingen’ voor groene daken. Sempergreen’s sedummatten en vegetatierollen met vlinders en bijentrekkende waard- en nectarplanten, liggen op 1,5 miljoen vierkante meter dak, elk jaar weer. Het bedrijf geeft ook advies over groeilagen, waterbergende retentielagen en aanbrengen van grind.

Al sinds 1996 timmert Sempergreen aan het dak. ‘In die tijd had amper iemand het over een groen dak, maar de laatste zeven jaar gaan de ontwikkelingen heel hard’, vertelt Scheper. ‘Consumenten willen zelf iets doen aan klimaatverandering, maar ook ontwikkelaars willen hun vastgoedportefeuille verduurzamen én bedrijven letten meer op de maatschappelijke uitstraling van hun kantoor.’

Dragen die daken nu echt bij?, wil de cafébaas weten. ‘Jazeker. Alle beetjes helpen’, is het antwoord. ‘Zoals alle tuinen bij elkaar het grootste natuurgebied van Nederland vormen, zo zijn alleen al de platte daken goed voor 600 miljoen vierkante meter’. Dit komt overeen met 6000 hectare of 12 duizend voetbalvelden.

Hittestress
Als dat dakoppervlak groen zou zijn, wordt het ‘s zomers minder heet op het dak. ‘We meten geen 80 graden, maar 30 graden. Dat komt doordat de dakplanten zonlicht absorberen én water verdampen’, legt Scheper uit. Het verklaart het verschil van 8 graden tussen Amsterdam-Centrum en Schiphol. Ook binnen is de bovenste verdieping van een huis of appartementencomplex enkele graden koeler.

Hoe groter de plant en de bladeren, hoe meer verdamping en hoe groter de verkoeling. Voorwaarde is wel dat het substraat – de laag waarin de plant wortelt – voldoende vocht bevat. Daar ligt een keuze, aldus Scheper. ‘Een sedumdak kan lang zonder vocht en draagt dan rood verschoten van kleur niet veel meer bij aan verkoeling. Grotere planten werken beter, maar vragen meer van de dakeigenaar: water vasthouden met bijvoorbeeld kratten, maar ook onderhoud als maaien en snoeien.’ Scheper is geen voorstander van sproeien. ‘Een dak moet zelfredzaam zijn. Na de eerste regenbui is zo’n sedumdak meteen weer groen.’ En een onverwacht voordeel van sedum is, dat het plantje weliswaar minder verdampt, maar wel 24/7 aan het werk is en ook ‘s nachts koelt.

Extreme buien
Kernpunt van de klimaatverandering is dat neerslagpatronen extremer worden. Heftige, korte buien. Het rioolstelsel is daar niet op berekend. ‘Een groen dak helpt dat water vertraagd af te voeren’, zegt Sander Scheper. ‘Daarmee vermindert de overlast op straat.’

Wanneer het dak met infiltratiekratten of andere vernuftige opslaggootjes is uitgerust, heet het een retentiedak, dat een bui langer kan vasthouden. ‘Een gemeente als Amsterdam stelt bij nieuwbouw al de eis van 60 mm regen vasthouden in 24 uur. De stad gaat naar de eis van 72 mm’, weet Scheper. Dat heeft wel consequenties voor de draagkracht van het dak. ‘Een sedumdak weegt 40 tot 50 kilogram per m², een met water verzadigd sedumdak is 85 kg/m², maar met een krattensysteem op een retentiedak moet je denken aan 120-140 kg/m².’ Om er een beeld bij te hebben: een sedumdak van tien m² weegt na een regenbui dus net zoveel als een kleine personenwagen.

Schuine daken
Wie een groen of groenblauw dak overweegt, moet er dus vooral een constructeur bij halen. Het zou mooi zijn als in de bouwregelgeving het nut van een multifunctioneel dak tot uitdrukking komt, inclusief constructie-eisen, aldus Scheper. ‘We hebben die dakruimte gewoon hard nodig. Als dakterras, als groentetuin en natuurlijk de combinatie met zonne-energie.

Niet alleen platte daken, maar ook schuine daken kunnen groen worden uitgevoerd, betoogt Sander Scheper. ‘Mijn droom is dat we ook grondgebonden woningen met schuine daken groen maken. Dat kan ook al, met een groene dakpan, ongeveer dubbel zo groot als een normale pan. Er zit een bakje in voor grond/substraat en er is een slim gootje voor waterdoorvoer. Al is het natuurlijk evident dat een schuin dak minder effectief is in waterberging.

De groene hellende daken zijn er intussen in een ‘plug & play’ module. En wat kost dat? ‘Ze zijn minder dan dubbel zo duur als een conventioneel dak.’ In Uden (N-Brabant) is recent een wijkje met 40 woningen met hellende groene daken opgeleverd. Scheper heeft nog geen narigheid ondervonden als instortende daken en aansprakelijkheidsclaims.

Biodiversiteit
Het derde argument voor een groen dak is de biodiversiteit. Zonder meer eisen dat er inheemse soorten op het dak moeten (het was volgens Scheper ooit een eis voor subsidie bij een gemeente), is niet zinvol. ‘Inheems is lastig. Je hebt minstens 20 cm substraat nodig. We werken met 13 sedumsoorten, waarvan twee inheems. Met de Vlinderstichting hebben we bijen- en vlindervriendelijke matten voor het dak ontwikkeld, waarmee we in hun hele levenscyclus voorzien.’ Inheemse grassen en kruiden zijn ook prima, maar bedenk dat je dan snel uitkomt op een draagkracht van 225 kg/m², aldus Scheper. ‘Daar is namelijk circa 12-15 cm grond voor nodig.’ ‘Een bos is wellicht diverser, zoals Steven Delva betoogt, maar het kost veel meer ruimte dan een groen dak.’ Sempergreen levert ook onderhoudspakketten.

Tip voor de toekomstig Minister van VROM
‘Breid de subsidie voor groen in de wijken uit naar cofinanciering voor multifunctionele groene daken.’

Op donderdag 9 november is Lodewijk Hoekstra te gast in het KAN Café. Meld je aan voor een gesprek over zijn boek ‘Groen geluk’, over mensen inspireren, over zijn drive en wie weet wat nog meer.