Groeiende zorg over beschikbaarheid drinkwater: BZK overweegt maatregelen

Het drinkwatergebruik in ons land neemt sinds enkele jaren toe, terwijl de natuurlijke beschikbaarheid van bronnen juist afneemt. Er is onvoldoende drinkwater voor nieuw te bouwen woningen, stelt VEWIN. Dat werpt de vraag op of het nog wel van deze tijd is om het toilet te spoelen met Spa Blauw.

Er moeten 900.000 nieuwe woningen worden gebouwd tot 2030, maar er is zorg over de extra drinkwatervraag die dit met zich meebrengt. Daarnaast is het niet ondenkbaar dat de rechter de komende jaren beperkingen gaat opleggen aan verleende vergunningen voor drinkwaterbronnen, vanwege de kwetsbaarheid van natuurgebieden rondom de winlocaties. Deze alarmerende situatie heeft geleid tot Kamervragen over de mogelijkheden om drinkwaterbesparing te borgen in de bouwregelgeving.

In Vlaanderen is in 2004 al een verplichting ingevoerd om regenwater ondergronds op te vangen bij nieuwbouw, in eerste instantie vooral om wateroverlast tegen te gaan. Maar er is ook bijvangst: het gebruik van drinkwater is hierdoor verminderd. Deze herfst wordt de toepassing van regenwater voor toiletspoeling, ‘kuiswater’, wasmachine en buitengebruik in Vlaanderen verplicht. Het ministerie van BZK overweegt inmiddels ook om de toepassing van regen- of grijs water in nieuwe gebouwen te verplichten. Bureau Witteveen+Bos heeft in juni een onderzoeksrapport opgeleverd dat de problematiek voor het ministerie in kaart brengt, en kijkt naar de effectiviteit van diverse technieken en oplossingsrichtingen van zo’n wettelijke verplichting.

In bovenstaande figuur is het gemiddelde drinkwaterverbruik per persoon te zien: in totaal zo’n 128 liter per persoon per dag. Besparing op drinkwatergebruik is mogelijk voor toiletspoeling, de wasmachine en de buitenkraan. De mogelijke besparing bij het gebruik van regenwater is 44 liter per persoon per dag. Bij grijswater is het meer: 48 liter per persoon per dag. Bij gebruik van een recirculatie-douche kan ook op het douchewater worden bespaard: 30 liter per persoon per dag.

Gidsland België
Claudia Bouwens (Programmaleider KAN Platform) maakte deel uit van de klankbordgroep die heeft meegewerkt aan het onderzoek van Witteveen+Bos. Claudia reageert op het rapport en schetst de agenda van het KAN Platform als het gaat om drinkwaterbesparing.

Claudia Bouwens: “In België wordt al sinds 2004 hemelwater opgevangen en gebruikt om onder andere het toilet te spoelen. In oktober 2023 gaat er een tandje bij in België. Dan wordt de Hemelwaterverordening uitgebreid naar andere huishoudelijke functies waar je geen drinkwater kwaliteit voor nodig hebt. Dat vind ik een interessante ontwikkeling. Het KAN Platform houdt de vinger aan de pols, want we willen graag weten hoe die aanscherping bevalt in Vlaanderen.”

Pas als alle werkelijke kosten worden meegenomen in de drinkwaterprijs wordt het haalbaar om een regen- of grijs watersysteem toe te passen in nieuwbouw

“Een regenwater opvangsysteem is op zich een flinke extra investering. Je hebt het over een ondergrondse tank van zo’n vijf kubieke meter, filters en extra leidingwerk in huis. In het rapport van Witteveen+Bos worden bedragen genoemd van 4000 tot 7000 euro voor de aanleg van zo’n systeem. Als je kijkt naar de kosten van een kubieke meter gewonnen regenwater is dat 9,60 tot 14 euro. Daar komen de jaarlijkse onderhoudskosten nog bij. Die operationele kosten komen overeen met de huidige kosten voor drinkwater in Nederland: tussen de 1,62 en 2,24 euro per kubieke meter. Volgens het rapport zitten de kosten voor aanschaf en aanleg van grijswatersystemen in dezelfde range als voor regenwatersystemen. Al met al kost zo’n systeem fors meer dan wat we nu in Nederland betalen voor een kubieke meter drinkwater. Mijn conclusie is dan ook dat deze technieken nooit kostendekkend toegepast kunnen worden. De drinkwaterprijs in Nederland is te laag. Pas als alle werkelijke kosten worden meegenomen in de drinkwaterprijs wordt het haalbaar om een regen- of grijs watersysteem toe te passen in nieuwbouw.”

“Ik vind het nog steeds ontzettend jammer dat we in Nederland zijn gestopt met alternatieve watersystemen, puur omdat er problemen waren met één wijkproject in Leidsche Rijn. We hadden moeten kijken hoe je dat probleem oplost, maar in plaats daarvan is de toepassing van huishoudwater in 2003 verboden. Die paniekreactie is slecht voor innovatie. Je kunt zeggen dat we zo 20 jaar vertraging hebben opgelopen, maar de schade valt gelukkig mee want in Vlaanderen en Duitsland is wateropvang wél gewoon de praktijk. Tegelijkertijd is in onze buurlanden de drinkwaterprijs veel hoger. We moeten dus eerst zorgen voor een realistische drinkwaterprijs, waarin de verdrogings- en andere milieukosten worden meegenomen. Vervolgens kunnen we met die verhoogde drinkwaterprijs een budget creëren voor een subsidiepot die de aanleg van alternatieve watersystemen in woningen voor 100% financiert. Voor nieuwbouw, maar ook voor particulieren die dit in hun bestaande woning willen inbouwen.”

“Het KAN Platform wil de komende tijd kennis blijven verspreiden over interessante nieuwbouwprojecten in binnen- en buitenland, en over andere oplossingen om drinkwater te besparen. We moeten er met elkaar goed over nadenken, en samen met de overheid de gerealiseerde proefprojecten uit de jaren 90 evalueren én nieuwe projecten opstarten met grondgebonden woningen en appartementsgebouwen, zodat we daarvan kunnen leren.”