Bewoners verleiden tot natuurinclusieve tuin: zoveel mensen, zoveel wensen
Verslag van de themagroep ‘Bewoners verleiden tot een natuurinclusieve tuin’, 27 maart 2023, door Henk Bouwmeester.
Hoe krijgen we bewoners in nieuwbouwwoningen zover dat zij hun tuin maximaal vergroenen? Daar is geen panacee voor: met een aanpak die bij de ene bewoner werkt, sla je bij een ander de plank mis. Persona’s laten zien hoezeer mensen verschillen en bieden daarmee een handvat om specifieke verleidingsstrategieën te ontwerpen. In een werksessie onder leiding van gedragspsycholoog Niels Götz heeft de themagroep hiermee geoefend.
In nieuwbouwprojecten bestaat gemiddeld dertig procent van de ruimte uit privétuin. Als we biodiversiteit een kans willen geven, is dat areaal onmisbaar. Een natuurinclusief woningbouwproject beperkt zich daarom niet tot de openbare ruimte. Onderdeel is een verleidingsstrategie om zoveel mogelijk bewoners over de streep te halen dat zij hun tuin maximaal vergroenen en slechts minimaal verharden. In deze langlopende themagroep ontwikkelen we daarvoor een aanpak.
Willen, kunnen en doen
De keuzes die mensen maken hangen in de eerste plaats af van de levensfase waarin iemand zit. Waar is iemand aan toe? Wat vindt men belangrijk? Waar is behoefte aan en hoeveel geld is er beschikbaar om zaken aan te pakken?
Het gaat om een combinatie van willen (motivatie), kunnen (capaciteit) en doen (gelegenheid). In het zogenoemde Triademodel van economisch-psycholoog Theo Poiesz (1996) zijn die drie factoren naast elkaar gezet. Aan alle factoren moet worden voldaan, wil een mens in beweging komen. Sommige mensen willen wel, maar kunnen niet. Bijvoorbeeld vanwege gebrek aan kennis, tijd of geld. Die moet je met andere instrumenten over de streep trekken dan mensen die wel kunnen, maar niet willen.
Een bijzondere categorie wordt gevormd door de mensen die willen en kunnen, maar toch niet doen. Vaak is er een weerstand die vanuit ons reptielenbrein op de rem trapt. Zoals gebrek aan zelfvertrouwen of durf, misschien vanwege eerdere negatieve ervaringen. Soms blijft een idee jarenlang sudderen. Zolang er geen aanleiding of gelegenheid is, komt het er gewoon niet van. Niels Götz: “Die weerstand wordt in de communicatie vaak vergeten.” In eerdere bijeenkomsten heeft hij de zeven verleidingsstrategieën van Robert Cialdini toegelicht. Die strategieën spelen vooral in op het onbewuste deel van de hersenen en zijn daarmee vaak effectief om weerstand weg te nemen.
Persona’s
Projectontwikkelaars maken soms gebruik van persona’s (klantgroepen, leefstijlen) bij het ontwerp van een woningbouwproject of bij het ontwerp van een marketingstrategie als woningen in de markt worden gezet. Ook bij een groene-tuinenstrategie kunnen persona’s van nut zijn. Persona’s bieden een handvat om verleidingsstrategieën (zoals die van Cialdini) toe te snijden op verschillende bewoners. Een persona brengt een heel segment van een doelgroep tot leven: als je een echt persoon van vlees en bloed voor je ziet, kom je vanzelf tot elementen van een verleidingsstrategie die veel kansrijker zijn. Je voelt direct aan dat aanpak x werkt en aanpak y niet.
Persona’s bouw je op, legt Niels uit. Je vult een aantal standaard kenmerken in, zoals leeftijd, werk, gezinssituatie, hobby’s, politieke voorkeur en levensmotto. Door dat te doen word je je beter bewust van de verschillen die er zijn. Welke groepen kun je je voorstellen? Hoe zitten mensen die tot zo’n groep behoren, in elkaar? Welke capaciteiten, gelegenheden (of weerstanden) en motivaties spelen bij hen een rol? En tot slot: welke specifieke verleidingsstrategieën kunnen effectief zijn om weerstanden te overwinnen en hen mee te krijgen in het vergroenen van de tuin?
Vier persona’s
In deze werksessie hebben we vier persona’s opgebouwd, verschillend in hun houding ten aanzien van een groene tuin. We beperken ons hierbij tot nieuwbouwwoningen en tot eigenaar-bewoners. Verder is gemakshalve voor iedere persona een vrouw gekozen. Centrale vraag: hoe kunnen we hen verleiden hun tuin maximaal te vergroenen? Alleen persona 1 gaat daar vanuit zichzelf al in mee. De drie andere persona’s zijn om uiteenlopende redenen (nog) niet zover.
| Willen | Kunnen | Doen | |
| Persona 1 (Saskia) | + | + | + |
| Persona 2 (Emma) | + | + | – |
| Persona 3 (Farah) | + | – | – |
| Persona 4 (Gerda) | – | + | – |
| Persona Saskia hebben we opgebouwd als een 52-jarige vrouw, met een partner en oudere kinderen. Ze werkt vier dagen per week als gemeenteambtenaar. Tuinieren is haar hobby. Ze stemt PvdA en haar levensmotto is ‘pluk de dag’. Wensen voor de tuin: bloemen, diertjes en vrolijkheid, maar ook de sociale functie van de tuin (samen eten) is belangrijk. Saskia zorgt zelf al voor een groene tuin. Daar is geen verleidingsstrategie (meer) voor nodig. Het is nog wel mogelijk om haar over te halen ambassadeur te zijn. Daarmee kan zij helpen om ook buurtgenoten over te halen hun tuin groen in te richten. Sociaal bewijs kan immers veel mensen over de streep trekken. Denk aan een interview of filmpje voor buurtgenoten met Saskia, en/of haar helpen met een klankboard om goede informatie over een groene tuin te geven. Vraag naar haar eigen ideeën om buurtgenoten erbij te halen. Waardering en het gevoel een nuttige bijdrage te leveren aan de gemeenschap (gelukshormoon) zijn mogelijke triggers. |
| Persona Emma is opgebouwd als een 32-jarige vrouw. Zij woont met partner en twee jonge kinderen. Ze werkt 32 uur per week als dierenartsassistente. Styling (van de woning) is haar hobby. Ze stemt D66 en eigen verantwoordelijkheid is voor haar belangrijk. Wensen voor de tuin zijn: styling, schaduw met groen, speelplekken (trampoline), regentuin, bijenhotel en een klein stukje moestuin. In de praktijk komt het er echter niet van om haar wensen te realiseren. Deelnemers aan de werksessie schatten in dat Emma een stap verder komt door haar te helpen met een tuinklaarpakket of door voorbeeldtuinen te bekijken. Laat zien wat de kosten zijn en waar ze terecht kan. Samen met de buren of anderen kan Emma een stap verder komen. Denk aan een workshop met de buurt. Het is belangrijk om het makkelijk te maken en Emma te ontzorgen, bijvoorbeeld met een tegeltaxi en een klushulp. Ook via haar kinderen komt ze in actie bijvoorbeeld via een workshop tuininrichting voor kinderen of beestjes zoeken met kinderen. |
| Persona Farah is in de werksessie als volgt opgebouwd: 29 jaar, alleenstaand met kleine kinderen, werkt 24 uur per week in de zorg. Hobby’s zijn wandelen en shoppen. Ze stemt PvdD en haar levensmotto is ‘zorg goed voor een ander’. Farah wil graag een makkelijke tuininrichting met speelruimte voor haar kinderen. Ze heeft echter niet de tijd om dat te realiseren. Ze weet ook niet hoe ze dat zou moeten aanpakken. De deelnemers aan de werksessie denken dat Farah over de drempel kan worden geholpen met een kant-en-klare tuin of met praktische hulp. Niet te duur, want Farah heeft weinig te besteden. Betrokkenheid van kinderen is voor Farah belangrijk, bijvoorbeeld met gratis af te halen speelelementen, planten en moestuinbakken (wederkerigheid). Omdat ze weinig tijd heeft, is ontzorgen belangrijk. Bijvoorbeeld met praktisch hulp bij aanleg of via een heldere instructies (Eigen Huis & Tuin of VT wonen) waarmee je ziet dat een onderhoudsarme tuin mogelijk is. Voorbeeldtuinen laten zien wat kan en wat het kost. Belangrijk is dat ze hulp krijgt van mensen die ze vertrouwt, bijvoorbeeld via een werkgroep, een ambassadeur en/of een straatactie met mensen uit de buurt. Betrokkenheid en binding zijn voor Farah een trigger. |
| Persona Gerda is een vrouw van 55 jaar. Ze woont alleen met haar partner. De kinderen zijn uitgevlogen. Gerda werkt niet omdat ze is afgekeurd. Ze houdt van puzzelen en stemt PVV. Haar levensmotto is ‘gewoon doorgaan’. In de tuin wil ze lekker kunnen zitten. De BBQ is belangrijk. Ze wil liever tegels dan gras en planten en ze heeft een hekel aan beestjes in de tuin. De persona Gerda kan over de streep worden getrokken door te laten zien hoe anderen de tuin groen inrichten, denken de deelnemers aan de werksessie. Zorg dat er iemand komt helpen: iemand uit de buurt, die zij vertrouwt. Benoem de voordelen: een groene tuin zorgt voor verkoeling. Misschien bieden kleinkinderen een ingang om het gesprek te voeren. Ook Gerda heeft niet veel te besteden. Gratis hulp en gratis materialen kunnen helpen (wederkerigheid). Denk aan gratis af te halen speelelementen, planten en moestuinbakken. Ook genoemd: belasting op tegels. |
De winst van deze aanpak
Bouwen van persona’s helpt om verleidingsstrategieën toe te spitsen op specifieke bewoners. Je komt los van de neiging om iedereen over dezelfde kam te scheren en je erkent verschillende constellaties: zoveel mensen, zoveel wensen. De winst van deze aanpak is dat je het hele repertoire van verleidingsstrategieën leert benutten.
Deze oefening was breed. Bij een specifiek woningbouwproject zijn de buurt, de omgeving en de typologie van de woningen uiteraard bekend. Dan kunnen persona’s veel nauwkeuriger worden opgebouwd. Sterker nog: vaak zijn die bij de ontwikkeling van een woningbouwproject al opgebouwd, al dan niet bewust. Een groene-tuinenstrategie kan daar effectief bij aansluiten.
Themagroep
In de (langlopende) themagroep ‘Bewoners verleiden tot natuurinclusieve tuinen’ onderzoeken ontwikkelaars, beleggers, corporaties, gemeenten en hun adviseurs hoe bewoners van nieuwbouwprojecten kunnen worden verleid hun privétuin natuurinclusief en biodivers in te richten. De themagroep is sinds november 2020 meerdere keren online en fysiek bijeengeweest. Aan de bijeenkomst van 27 maart 2023 namen circa 25 professionals deel. Gespreksleiding: Claudia Bouwens (NEPROM) en Niels Götz (5plus1).
Tuinen van Appeltern
De volgende bijeenkomst van de themagroep is op 17 april 2023. Dan zijn we te gast bij de Tuinen van Appeltern. We bespreken de praktijkervaringen van de deelnemende partijen van de afgelopen maanden en presenteren de eerste schetsen voor het KAN-inspiratiemagazine voor nieuwbouwbewoners.
Verder lezen
Handreiking Een natuurinclusieve tuin; hoe verleiden we de bewoners? mei 2021
Eerdere bijeenkomsten van de themagroep:
31 oktober 2022: Acht groene projecten en evenzoveel lessen
20 mei 2022: Hoe bouwpartijen hun bewoners verleiden de tuin te vergroenen
23 februari 2021: De tuinen van Cialdini
12 januari 2021: Praten over een natuurrijke tuin doe je met een volle accu
17 november 2020: Van tegels naar planten
