Hoe stimuleer je bewust en zuinig drinkwatergebruik?

De drinkwatervoorziening staat onder druk in waterland Nederland. Huishoudens verbruiken ongeveer driekwart van het drinkwater. Wat kan de bouwsector doen om huishoudens te stimuleren om zuiniger en bewuster met drinkwater om te gaan?

Minister Harbers heeft begin februari enkele rapporten over drinkwater naar de Tweede Kamer gestuurd. De verkenning “Bewust en zuinig drinkwatergebruik” (Arcadis en Berenschot, oktober 2022) kijkt naar de effectiviteit van diverse maatregelen om drinkwater te besparen.

Drinkwatervraag neemt toe
Na een jarenlange daling, neemt sinds 2015 het drinkwatergebruik in Nederland weer toe (zie bovenstaande grafiek). Als we niet ingrijpen zet deze toename door als gevolg van bevolkingsgroei, economische ontwikkelingen en een groeiend drinkwaterverbruik per hoofd van de bevolking. Bovendien is er door klimaatverandering in de zomer steeds vaker sprake van een piekvraag naar water. Dit stelt extra eisen aan de (toekomstige) drinkwatervoorziening.

Natuurlijke beschikbaarheid van bronnen neemt af
Op jaarbasis beschikken we in Nederland – ook op lange termijn – over voldoende water, maar regionaal en seizoensafhankelijk kunnen er watertekorten ontstaan. De langdurig droge periodes in 2018, 2019, 2020 en 2022 hebben dit laten zien. Daarbij staat de kwaliteit van het water onder druk, niet alleen in perioden van droogte. Het wordt steeds moeilijker om voldoende schone drinkwaterbronnen te vinden. Om de (toekomstige) druk op de drinkwatervoorziening te verlichten, is bewust en zuinig drinkwatergebruik dan ook een hoofddoel in de Beleidsnota Drinkwater voor de periode 2021-2026.

De meest effectieve maatregelen richten zich op de douche, het toilet en de wasmachine. Met het oog op het verminderen van de piekvraag zijn het opslaan en gebruiken van hemelwater en het gebruik van huishoudwater interessant.

Besparingspotentieel van huishoudens
In 2020 waren huishoudens verantwoordelijk voor 74% van het totale drinkwatergebruik in Nederland (CBS, 2022). Tussen 2016 en 2020 gebruikten huishoudens per persoon per dag gemiddeld 130 tot 134 liter drinkwater. Hiervan werd in 2016 circa 41% gebruikt voor de douche, 29% voor toiletspoeling en 12% voor de wasmachine. Het resterende deel (18%) betreft gebruik van drinkwater voor onder meer de afwas, bad en voedselbereiding.

Het rapport van Arcadis en Berenschot stelt dat de meest effectieve maatregelen zich richten op de douche, het toilet en de wasmachine. Mede met het oog op het verminderen van de piekvraag zijn het opslaan en gebruiken van hemelwater en het gebruik van huishoudwater interessant. Logische toepassingen zijn het sproeien van de tuin of het spoelen van toiletten.

Diverse beschikbare maatregelen, zoals waterbesparende douchekoppen, korter douchen of spoelonderbrekers voor toiletten, hebben zich bewezen en zijn relatief eenvoudig in te zetten. Bij nieuwbouw zijn ook meer innovatieve maatregelen kansrijk zoals vacuümriolering, het gebruik van huishoudwater en grijswaternet of grootschalige opvang en toepassing van regenwater.

Bij nieuwbouw zijn ook meer innovatieve maatregelen kansrijk zoals vacuümriolering, het gebruik van huishoudwater en grijswaternet of grootschalige opvang en toepassing van regenwater.

Mogelijke beleidsmaatregelen
Het rapport adviseert overheden om (pilots voor) drinkwaterzuinige wijken financieel te stimuleren en eisen te stellen aan het drinkwatergebruik van installaties in nieuwe woningen, vergelijkbaar met de BENG-norm voor de energieprestaties.

“Denk bijvoorbeeld aan een aanpassing van het Bouwbesluit, waarin naar voorbeeld van Vlaanderen een verplichting kan worden opgenomen om hemelwater op te vangen, op te slaan en te gebruiken voor toepassingen waarvoor een lagere kwaliteit dan drinkwater volstaat. Een aanpassing van het Bouwbesluit kan ook mogelijk maken dat gemeenten nadere regels kunnen stellen ten aanzien van hemelwateropvang- en gebruik. Om hemelwater voor andere doeleinden dan het toilet te gebruiken is ook een aanpassing van het Drinkwaterbesluit nodig. Vanwege de beperkte omvang van nieuwbouw ten opzichte van de bestaande bouw is het besparingspotentieel in volume relatief klein, maar inzet op drinkwaterzuinige nieuwbouw verkleint wel de opgave om nieuwe woningbouwlocaties van drinkwater te kunnen voorzien.”

Download “Bewust en zuinig drinkwatergebruik” (Arcadis en Berenschot, oktober 2022)