Hoe bouwpartijen hun bewoners verleiden de tuin te vergroenen
Verslag van de themagroep ‘Bewoners verleiden tot een natuurinclusieve tuin’, 20 mei 2022
Hoe krijgen we bewoners van nieuwbouwwoningen zover dat zij hun tuin minimaal betegelen en maximaal vergroenen? Of een stap verder: hoe helpen we hen de tuin natuurinclusief in te richten, met inheemse planten waar bijen, vlinders en vogels voedsel, nestmateriaal en geborgenheid vinden? Een goede strategie daarvoor is een onmisbaar deel van een natuurinclusief bouwplan. In een langlopende themagroep halen we ervaringen op bij ontwikkelaars en andere ervaringsdeskundigen. Gedragspsycholoog Niels Götz denkt mee.
Voorlichting en inspiratie
Privétuinen zijn vaak weinig groen en grotendeels verhard. De meeste bewoners bezoeken nooit een tuincentrum of een kwekerij. Zij weten niet welke planten het goed doen en waar ze met de aanleg van een groene tuin moeten beginnen. Hoe krijg je die doelgroep mee? Met voorlichting is nog een wereld te winnen, zegt Annemarie Koopmans (Jaar van de Tuin). Soms gaat het om simpele weetjes, bijvoorbeeld dat een boom rond de stam ruimte nodig heeft die niet betegeld is. Of dat exotische of doorgekweekte planten meestal niet veel waarde hebben voor vogels en insecten.
Thijs Pleijhuis (Klokgroep Bouw en Ontwikkeling) heeft bij een project een kopersavond georganiseerd waar een ecoloog een inspiratielezing heeft gehouden. Dat werkte goed. Een ecoloog kan adviseren over typen begroeiing die het in een bepaalde omgeving het beste doen. Probleem is, dat je je moeilijk een voorstelling van de tuin kunt maken als er nog volop wordt gebouwd. Kort voor oplevering is daarom een opfrisbeurt nodig. Noor Aghina (Synchroon) bevestigt dat het belangrijk is kopers op verschillende momenten te inspireren. Zij maakt daarom een extra pagina over een groene tuin op de verkoopwebsite en schrijft erover in nieuwsbrieven en in de verkoopbrochure. Marjanne Klok (Vogelbescherming) organiseert soms een wijksafari: bewoners van een nieuwbouwproject gaan daarin op zoek naar de ‘Stadse Big 5’ of naar inspirerende voorbeelden. Ook een open huis met een voorbeeldtuin werkt inspirerend. Je ziet bij anderen hoe een volgroeide tuin eruit kan zien.
Kosten
Veel mensen zijn bang dat een groene tuin erg duur is. Een ontwikkelaar kan helpen door de kosten inzichtelijk te maken. Bijvoorbeeld door samen met een (ecologische) hovenier een vlekkenplan met een plantenlijst en een begroting te maken. Daarmee ontzorg je de bewoner die anders niet goed weet waar te beginnen. Zo heeft De Groene huisvesters voor bewoners van woningcorporaties samen met Adviesburo R.I.E.T. een aantal voorbeeldtuinen met een kostenplaatje geschetst.
Bouwpartijen kunnen de kosten ook beperken door de aanleg van de tuin mee te nemen in de VON-prijs. Dan loopt het mee in de hypotheek. Thijs Pleijhuis (Klokgroep) heeft dit in enkele projecten gedaan. Bewoners krijgen bijvoorbeeld een cheque van 3 tot 5 duizend euro voor tuininrichting, te besteden bij voorgeselecteerde hoveniers. Op de beplanting geldt dan één jaar garantie. Dat is een groot bedrag. Annemarie Koopmans (Jaar van de Tuin) merkt op dat in sommige sociale huurprojecten 500 euro al genoeg kan zijn: 100 euro voor het ontwerp en 400 euro voor beplanting.
Noor Aghina (Synchroon) heeft een boekje gemaakt met twintig natuurinclusieve opties, bijvoorbeeld een schuur met een groendak, nestkasten of een regenton. Dat is in de praktijk niet zonder risico’s. Je moet goed samenwerken met de aannemer want dit is niet zijn specialisatie. Bovendien zijn bewoners vaak goedkoper uit als ze de opties naderhand zelf realiseren. Bij een groendak kunnen bewoners in sommige gemeenten subsidie krijgen als zij het zelf aanleggen. Maar dan is het risico, dat de bouwgarantie op het dak vervalt.
Tip: Niet alle planten die tuincentra verkopen, hebben evenveel natuurwaarde. Soms is informatie daarover verwarrend. Inheemse planten bieden in het algemeen beter meer voeding voor vogels en insecten dan exoten. En biologische planten zijn zonder gif gekweekt, dit is beter voor de natuur dan planten die behandeld zijn met pesticiden. In de voorlichting is het belangrijk bewoners daarop te wijzen.
Cadeautjes en prijsvragen
Cadeautjes en prijsvragen kunnen bewoners extra stimuleren met een groene tuin aan de slag te gaan. Bijvoorbeeld een gratis boom voor elke groene tuin. Belangrijk: als je een boom geeft, geef dan een inheemse boom. Noor Aghina (Synchroon) vertelt over een project waarin de bewoners een waardebon kregen voor 10 m2 groen in de tuin als incentive voor deelname aan een tuinworkshop, via Steenbreek. De opkomst was daardoor zeer groot: van de 43 huishoudens deden er 37 mee. Bij de oplevering kregen de bewoners bovendien een insectenhotel of een vogelhuisje cadeau.
Annemarie Koopmans (Jaar van de Tuin) vertelt over een tuinwedstrijd in een project met 50 procent koop- en 50 procent huurwoningen. De hoofdprijs was dat het winnende tuinontwerp zou worden aangelegd. Het bleek dat vooral huurders hierdoor werden getriggerd. De winnende tuin was er één van 60 vierkante meter. Wat tegenviel/leerpuntje: de grootste kostenpost van het winnende ontwerp ging niet naar groen, maar naar bestrating en stenen muurtjes. Het idee van de prijsvraag was dus succesvol; de randvoorwaarden kunnen beter.
Tip: ‘NL Professionals’ zijn hoveniers, tuin- en landschapsarchitecten die aangesloten zijn bij NL Greenlabel en gecertificeerd zijn om een NL Tuinlabel te verstrekken. Natuur en biodiversiteit staan bij hen voorop.
Verharding en erfafscheiding
In verschillende projecten worden met de bewoners afspraken gemaakt over een maximaal percentage verharding van het niet bebouwde perceeloppervlak. Bijvoorbeeld 40 of 50 procent, afhankelijk van de situatie. Dat is moeilijk te handhaven, maar als het op papier staat, helpt dat wel. Het helpt ook als je goed uitlegt waarom de verharding beperkt moet blijven (verkoeling, biodiversiteit, waterinfiltratie). Verder is het belangrijk dat de grond bij oplevering ook inderdaad geschikt is om te beplanten. Annemarie Koopman (Jaar van de Tuin) vertelt over een project waar de grond bij oplevering helemaal was dichtgereden en niet gefreesd. Dat is jammer. Dat maakt het voor bewoners extra lastig om met groen aan de slag te gaan en juist makkelijk om de tuin te betegelen. Als de grond is gefreesd en/of voorzien is van een laag tuinaarde, kunnen de bewoners direct met het groen aan de slag.
Iets vergelijkbaar is de erfafscheiding. Als je er niets over afspreekt, verschijnen er overal schuttingen die je in een natuurinclusieve inrichting juist niet wilt. Thijs Pleijhuis (Klokgroep) levert de tuin het liefst op met een beukhaag (in de optiesfeer). Nu is een volgroeide beukhaag duur maar een jonge beukhaag biedt in de eerste paar jaar te weinig privacy. Zijn oplossing: een haaghekwerk met volgroeide Hedera voor de eerste 2,4 meter uit de gevel. Voor de rest van de afscheiding een gaaswerk met hedera en/of lagere beukhagen.
De natuur in de omgeving
Als de privétuinen en de natuur in de omgeving bij elkaar aansluiten, stimuleert het de bewoners daarop in hun eigen tuin door te borduren. Het is daarom in de eerste plaats belangrijk bestaande bomen in een bouwplan te laten staan, zegt Noor Aghina (Synchroon). Lauran van Poppel (Van der Heijden) merkt dat het effectief is om de nieuwe bewoners mee te laten denken over de natuurlijke inrichting van de omgeving. Vooral ook kinderen, bijvoorbeeld als het gaat om de inrichting van een natuurinclusieve ontdekspeeltuin: als kinderen enthousiast zijn, gaan de ouders vanzelf mee.
Gemeenschapszin
Werken aan groene tuinen bevordert de gemeenschapszin, zeggen verschillende deelnemers aan de themagroep. Via een workshop of een excursie leren mensen over tuinieren, maar leren ze ook elkaar kennen. Het is belangrijk daarop in te spelen. Je krijgt een tuin, maar je werkt ook mee om hem aan te leggen. De Nationale Burendag kan een aanknopingspunt vormen. Nog een ervaring: vooral vrouwen voelen zich aangesproken om plannen te maken voor een natuurinclusieve tuin. Verder kent elke groep wel een aanjager die anderen kan stimuleren. De eerste bewoner die in de appgroep zegt voor welke erfafscheiding hij of zij kiest; die erfafscheiding kiest vaak iedereen. Er moet een vibe ontstaan. De vraag is natuurlijk: hoe heb je daar als bouwbedrijf of ontwikkelaar invloed op? Claudia Bouwens oppert: Is het een idee om daar een onafhankelijke ‘gemeenschapscoach’ voor in te schakelen? Iemand die kan helpen om de sociale gemeenschap op te bouwen, zoals ook in CPO’s gebeurt?
Gouden tip: Communiceer niet alleen met woorden, maar vooral ook visueel. Bij een verhuizing zitten mensen ‘vol’. Het taalcentrum in de hersenen is dan niet meer helemaal beschikbaar waardoor logica, taal en rationele argumenten niet meer zo goed werken.
Zeven verleidingsstrategieën
In de themagroep zijn veel acties genoemd die bewoners kunnen verleiden met een groene tuin aan de slag te gaan. Marketing psycholoog Niels Götz (5plus1) legt deze naast de zeven verleidingsstrategieën van Cialdini (zie ook: ‘De tuinen van Cialdini’).
| Verleidingsstrategie | Maatregelen die deelnemers aan de themagroep noemen |
| Wederkerigheid. Als mensen iets krijgen, willen ze iets terug doen | Geef bij oplevering een pakket (insectenhotel, vogelhuis, bloemenzaad), een bon (voor beplanting of een tuinontwerp) of een jaar lidmaatschap van de Vogelbescherming cadeau.Organiseer een open tuin met voorbeelden ter inspiratie en geef iedere bezoeker een gratis plantje.Geef spullen voor de tuin cadeau en vraag in ruil medewerking bij de aanleg van de tuin. |
| Commitment en consistentie. Als mensen iets toezeggen of een eerste stap hebben gezet, willen ze dit volhouden | Leg bewoners van te voren uit dat de tuin (groten)deels groen moet blijven.Spreek een maximaal percentage verharding af en leg dat ook vast in of bij de koopovereenkomst. Communcieer op verschillende momenten over groene tuinen: op de verkoopwebsite, tijdens een kopersbijeenkomst, in nieuwsbrieven, in een brochure bij start bouw en herhaal de informatie kort voor oplevering. |
| Consensus, sociaal bewijs. Als een grote groep het al doet, doet men eerder mee. | Laat weten hoeveel mensen een groene tuin willen hebben of er al mee bezig zijn. Bevorder competitie: het NK Tegelwippen is redelijk succesvol. |
| Sympathie, ons soort mensen. Mensen kopiëren graag gedrag van rolmodellen. | Zet vertrouwenspersonen in om kwetsbare groepen te bereiken. Buurtwerkers kunnen helpen om bewoners te stimuleren mee te werken in een moestuin.Organiseer open tuinen, excursies en een wijksafari. Laat nieuwe bewoners bij anderen kijken hoe een volgroeide tuin eruit ziet. Zoek inspirerende voorbeelden en vraag buurtgenoten erover te vertellen. |
| Eenheid en verbinding. Mensen houden van sympathieke mensen, kinderen, dieren. | Zoek ambassadeurs die berichten kunnen plaatsen in een appgroep voor de nieuwe bewoners. Vrouwen hebben de meeste belangstelling voor de tuin. Speel op hun wensen in. Zet een kinderjury in. Welke tuin (in de buurt) vinden zij fijn? Ouders gaan vanzelf mee.Veel mensen hebben een huisdier. Honden zoeken verkoeling in de schaduw van planten en op het gras. Bekijk de tuin ook door de ogen van mus, bij of egel. Wat kun je dan veranderen? |
| Autoriteit. Mensen nemen eerder iets aan van iemand met autoriteit. | Laat een ecoloog uitleggen welk type beplanting het beste is. Betrek de Vogelbescherming.Organiseer (met deskundigen) een tuinworkshop. Neem verschillende ontwerpen door en beoordeel ze op hun impact op de natuur. Laat huisartsen spreken: “Ga het groen in, doe iets met tuinieren.” Schotse huisartsen schrijven wandelen in de natuur soms voor. |
| Schaarste. Maak het aanbod uniek en tijdelijk. | Wijs kopers op eventuele subsidies en op de mogelijkheden die stichting Steenbreek biedt.De natuur is ook schaars. Laat mensen (weer) beseffen dat ze er een onderdeel van zijn. Ook geld en tijd zijn schaars: bied daarom vroegtijdig hulp. |
Persona’s
Bouwpartijen kunnen in hun communcicatie de verleidingsstrategie toespitsen op specifieke persona’s ofwel archetypes van gebruikers, zegt Niels Götz. Het omschrijven van de juiste persona’s biedt handvatten om maatregelen effectiever te maken.
In de themagroep is bij wijze van oefening de persona ‘Emma’ uitgewerkt: een vrouw van 32 jaar met twee kinderen. Ze leest VT Wonen en wil graag een gestylede tuin. De gezondheid van haar kinderen is een belangrijke drijfveer. Daarom zijn schaduwplekken met groen gras belangrijk. Er moet ook een trampoline komen. Verder wil ze een bijenhotel, een regenton en minstens 1 m2 moestuin. Emma heeft een druk leven. De tuin moet daarom onderhoudsarm zijn.
Het is de bedoeling in de volgende bijeenkomst van de themagroep te oefenen met andere persona en verleidingsinstrumenten daarop toe te spitsen.
Themagroep
In samenwerking met de themagroep ‘Bewoners verleiden tot een natuurinclusieve tuin’ is in mei 2021 de handreiking ‘Een natuurinclusieve tuin, hoe verleiden we bewoners van nieuwbouw?’ gemaakt. Deze handreiking beschrijft een stappenplan dat ontwikkelaars kunnen volgen. Per ontwikkelfase zijn ideeën en tips samengebracht om kopers van nieuwbouwwoningen te ondersteunen hun tuin niet te verstenen, maar te vergroenen. Leden van de themagroep zijn met het stappenplan aan de slag gegaan. Zodra daar aanleiding toe is, wordt de handreiking vernieuwd.
Deelnemers aan de themagroep van 20 mei 2022 waren: Noor Aghina (Synchroon), Ingrid van Amelsfort (gemeente Utrecht), Niels Götz (5plus1 Marketing en Beleid), Marjanne Klok (Vogelbescherming Nederland), Annemarie Koopman (Klankbordgroep Jaar van de Tuin), Thijs Pleijhuis (KlokGroep) en Lauran van Poppel (Van der Heijden Bouw en Ontwikkeling.
Gespreksleiding: Claudia Bouwens (NEPROM)
Verslag: Henk Bouwmeester
Verder lezen
- Handreiking Een natuurinclusieve tuin; hoe verleiden we de bewoners? mei 2021
Eerdere bijeenkomsten van de themagroep: - 17 november 2020: Van tegels naar planten
- 12 januari 2021: Praten over een natuurrijke tuin doe je met een volle accu
- 23 februari 2021: De tuinen van Cialdini
- 13 september 2021: Bewoners verleiden tot natuurinclusieve tuin is niet 1-2-3 voor elkaar
