Als je bouwt, moet je ook de natuur verrijken

Dit artikel van Mariël Verburg werd eerder gepubliceerd op Vogelbescherming.nl

Woningen bouwen – of juist ruimte geven aan natuur? Die vraag levert steeds vaker verhitte discussies op, maar volgens Tom Bullens gaat het om een vals dilemma. Met zijn bedrijf Vollmer en Partners, een bureau voor stedenbouw, landschap en ruimtelijke ordening, streeft hij naar een combinatie van beide. Dat is goed gelukt in het project Haags Buiten, een natuurrijke nieuwbouwwijk midden in het dichtbebouwde Den Haag. Haags Buiten won de tweede prijs in de Award Natuurinclusief Bouwen en Ontwerpen.

Bebouwing én natuur, hoe zien jullie dat?
“De stedelijke druk in ons land is groot. Er bestaat een enorme woningbehoefte en door het online winkelen is er veel vraag naar distributiecentra langs onze snelwegen. Dus er wordt veel gebouwd. Andere partijen vinden dat je bebouwing juist moet tegenhouden om het landschap te beschermen. Die discussie verscherpt zich, er ontstaat polarisatie. Wij proberen daarin een verbindende rol te spelen. We zijn een ontwerpbureau voor stedenbouwkunde en landschapsarchitectuur en zoeken naar harmonie tussen stad en landschap, tussen mens en natuur. Ook als je verstedelijkt, moet je natuurwaarde vergroten, vind ik; verrijking in plaats van verarming.”

Hoe zijn bebouwing en natuur verenigd bij Haags Buiten?
“De wijk ligt midden in het groen, natuur staat er op de eerste plaats. Langs de rand van de wijk ligt een ecologische zone en tussen de huizen ligt een lint van water en groen. De zachte oevers langs het water en de bosjes met een dichte structuur zijn goed voor de soortenrijkdom.”

“Maar natuurinclusief bouwen is een samenspel op meerdere niveaus. In de architectuur zijn vleermuis- en vogelkasten opgenomen in de gevels. En de tuinen bij de huizen hebben we zorgvuldig ingepast in het landschap. Waar ze grenzen aan de oevers, krijgen bewoners een vlonder omgeven door riet. En waar de tuin grenst aan binnenhoven met een parkeerplaats, hebben we als erfafscheiding plantenbakken en leibomen aangebracht. Op de parkeerplaatsen zelf staan sierkers en sierpeer, die leveren veel bloesem en voedsel voor insecten en vogels.”

Mensen vinden privacy belangrijk, dus hebben we het groen zo aangelegd dat het de privacy garandeert.

Hoe zorgen jullie ervoor dat het ook groen blijft?
“Om te voorkomen dat bewoners alsnog groen gaan weghalen, hebben we ze inspraak gegeven; ze kunnen bijvoorbeeld kiezen welke soort leibomen ze willen. Dat geeft weer veel variatie. En we hebben in het ontwerp gezorgd dat het groen niet alleen mooi is maar ook praktisch. Om een voorbeeld te noemen: mensen vinden privacy belangrijk, dus hebben we het groen zo aangelegd dat het de privacy garandeert. We denken dus méé met de bewoners: wat hebben zij nodig en hoe verweef je dat met ambities voor andere dieren en planten.”

“Ook hebben we de bewoners een tuincoach aangeboden die met ze heeft meegedacht. Hoe kun je de tuin inrichten zodat er ruimte is voor groen? Zo creëren we bewustwording. En natuurlijk willen bepaalde mensen toch een schuurtje timmeren op de oever, maar doordat de meeste bewoners trots zijn op hun buurt, zie je dat er een soort sociale controle ontstaat: ‘dat past niet in onze buurt’.”

“We hebben ook een onderhoudsplan gemaakt om het groen voor de toekomst veilig te stellen. Als je natuur wilt handhaven en zich laten ontwikkelen, dan moet je het goed beheren. In het plan staat bijvoorbeeld dat bloemenweides pas worden gemaaid als bloemen hun zaad hebben laten vallen, en dat het maaisel wordt afgevoerd. De natuurbosjes moet je laten verwilderen, dus die mag je niet ‘even opschonen’; afgevallen takken zijn waardevol en moet je op hun plek laten.”

Waarom is groen niet de standaard? Is het duurder?
“Deze manier van bouwen is niet per se duurder, het is vooral anders. Natuurlijk moet je op onderdelen wel extra investeren, bijvoorbeeld in de aanleg van het groen. Maar zonder de leibomen zouden bewoners allemaal schuttingen zetten en dat kost ook geld. Met het groen voorkomen we hittestress, waardoor mensen hun huis minder hoeven te koelen. Er zijn dus minder airco’s nodig. Als je het in dat grote perspectief bekijkt, kan natuurinclusief bouwen zeker uit.”

“Dat er toch vaak niet zo wordt gebouwd, komt doordat natuurinclusief bouwen nog vaak wordt gezien als optie in plaats van als noodzaak. Veel gemeenten hebben daar ook geen beleid voor. De gemeente Den Haag doet dat heel goed. Daar moet je aantonen dat je plan natuurinclusief is. De manier waarop je dat doet staat vrij; zo kun je je ontwerp aanpassen aan de mogelijkheden van de locatie.”