Op weg naar een Nationaal Dashboard Duurzame Leefomgeving

Verslag van de online bijeenkomst van de KAN themagroep Nationaal Dashboard Duurzame Leefomgeving op donderdag 9 juli 2020.

Onze leefomgeving moet duurzamer, dat is evident. Projectontwikkelaars en bouwers lopen in de praktijk echter tegen het probleem aan dat er niet integraal wordt nagedacht over verduurzaming. En natuur wordt bijna altijd ervaren als een kostenpost. Er is geen eenduidig juridisch kader en er is een wildgroei aan initiatieven, variërend van city-deals tot groene labels. Kortom: het ontbreekt aan een eenduidige visie en een gezamenlijke taal.

“Dit is het moment en de urgentie is groot,” zegt Lodewijk Hoekstra (NL Greenlabel). Hoekstra werkt samen met CROW aan de ontwikkeling van het Nationaal Dashboard Duurzame Leefomgeving. Het idee is om een digitaal informatie-platform te ontwikkelen waar de duurzame leefomgeving in al zijn aspecten centraal staat en waar alle betrokken partijen elkaar kunnen treffen en informatie kunnen uitwisselen.

De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) moet nu vertaald gaan worden in gebiedsvisies, waarbij waardencreatie centraal staat. Het dashboard kan daar een belangrijke rol bij spelen en dus ook als een soort verlengstuk van de nieuwe Omgevingswet gaan fungeren.

Negen indicatoren
Op het dashboard worden straks negen indicatoren uitgewerkt die allemaal iets zeggen over de duurzaamheid van een gebied:

• beplanting
• biodiversiteit
• borging
• energiebeheer
• gezondheid
• klimaat
• materialisatie
• mobiliteit

Deze indicatoren worden door experts gedefinieerd en geoperationaliseerd. Zo wordt ‘duurzaamheid op gebiedsniveau’ in heel Nederland kwantificeerbaar en meetbaar. Als overheid, gebiedseigenaar of vastgoedontwikkelaar kun je zelf aangeven waar je staat en welke kansen er zijn op een bepaalde locatie. Je kunt het dashboard gebruiken bij visievorming, als ontwerptool bij ruimtelijke projecten, in de realisatiefase en bij het beheer van projecten. Daartoe wordt het dashboard geladen met actuele informatie, een bibliotheek en een platform voor kennisdeling. Integraliteit is het kernwoord.

Hoe kan de bouwsector aanhaken?
Hoe kunnen ontwikkelaars en bouwbedrijven het dashboard gebruiken? Wat is er nodig om het dashboard praktisch in te zetten? De volgende punten worden vanuit het KAN programma aanbevolen:

1. Er is behoefte aan een procesinstrument
Voor bouwpartijen is het heel belangrijk dat het dashboard een instrument wordt dat helpt om het ontwikkelproces te sturen. Per gebied kunnen er andere ambities gelden, maar het proces is generiek. De wens is daarom dat het dashboard praktisch inzichtelijk maakt welke informatie er is en welke knoppen er zijn om aan te draaien. Je kunt dan per gebied met elkaar afspreken om te focussen op bepaalde thema’s. Het helpt bij het structureren van het ontwikkelproces, het ontwerp, de aanleg en de exploitatiefase. Het biedt ontwikkelaars handvatten om integraal aan duurzame gebiedsontwikkeling te werken. Ontwikkelaars kunnen eventueel ook afwijken, maar dan met kennis van zaken. Verder wordt de hoop uitgesproken dat het dashboard door gemeenten niet puur als toets wordt gebruikt.

2. Maak alles concreet en meetbaar
Door ‘duurzaamheid’ op deze manier meetbaar te maken, kan een vastgoedontwikkelaar het als KPI gaan hanteren. Concreet en meetbaar is voor bouwpartijen cruciaal. Meetbaarheid creëert bovendien draagvlak.

3. Bied haakjes om mee te koppelen
In een traditionele ontwikkeling is groen meestal een sluitpost en eigenlijk altijd duur. Door duurzaamheidsmaatregelen al vanaf het begin mee te nemen, kunnen meerkosten vermeden worden. Door integraal naar de duurzame kwaliteit van een gebied kijken, zijn bovendien betere oplossingen mogelijk. Het dashboard moet daarom haakjes bieden om bij een concrete ontwikkeling slim mee te kunnen koppelen, zodat je tegelijk met vastgoedontwikkeling ook andere waarden aan een gebied toevoegt.

4. Geef bestaande indexen een plaats
Er is veel behoefte aan een gezamenlijke taal. Als het dashboard die biedt, helpt het om duurzaamheid bespreekbaar te maken. Er zijn al heel veel informatiebronnen, labels, indexen en toetsen zoals de watertoets en de klimaatstresstest. Die hebben allemaal een verschillende basis en reikwijdte. Het is belangrijk dat de bestaande labels en indexen in het dashboard een plaats krijgen, zodat je inderdaad tot integrale afwegingen kunt komen en de verschillende partijen die bij een gebiedsontwikkeling betrokken zijn, elkaar goed begrijpen.

5. Maak het schaalbaar
Het dashboard is niet in één keer af. Daarom is het belangrijk dat het ontwerp goed schaalbaar is. Begin klein en groei door. Het is ook belangrijk om successen te laten zien. Het zou mooi zijn als het dashboard een gezamenlijke ontwikkeling is. De kracht van het dashboard is onder meer dat heel veel partners eraan meedoen.

Vervolg
Wie gaat dit dashboard bouwen? Wie gaat de data beheren? Lodewijk is blij met de medewerking van CROW, om dit concept verder te brengen en de juiste partijen bij elkaar te krijgen. In de herfst bespreken we het vervolg.

Deelnemers
Christine Wortmann (Primum), Claudia Bouwens (NEPROM), Diana van Dorresteijn (VNG), Frans Bekhuis (CROW), Harwil de Jonge (Heijmans Vastgoed), Lodewijk Hoekstra (NL Greenlabel), Martijn van Gelderen (BPD Europe BV), René Vink (Van Wijnen Haarlemmermeer B.V.), Henk Bouwmeester (verslaglegging).